ΒΟΛΤΑ ΣΤΟΝ ΑΡΓΟΣΑΡΩΝΙΚΟ: ΣΑΛΑΜΙΝΑ.

 Ειχε περασει αρκετος καιρος απο το τελευταιο μεγαλο ταξιδι και αντιστοιχες εντυπωσεις απουσιαζαν απο το ιστολογιο. Μεχρις που εφτασε εκεινη η στιγμη και ο Τ. - λατρης εξισου της Υστερης Εποχης του Χαλκου και της Πρωιμης Εποχης του Σιδηρου, οπως πολυ καλα γνωριζουν οι αναγνωστες του παροντος ιστολογιου - πληροφορηθηκε για την υπαρξη της μυκηναικης ακροπολεως στην Σαλαμινα (εικ. 2-3), σε αποσταση βολης απο την Αθηνα (εικ. 1). Το προβλημα ηταν, οχι μονο να βρεθει ο καταλληλος χρονος, μα και ο τροπος προσβασης στο νησι: Μπορει κανεις να παει με πλοιαριο απο τον Πειραια και εαν ναι, ποια ειναι η συχνοτητα των δρομολογιων; Υπαρχουν συγκοινωνιες στην Σαλαμινα που σε πανε κατευθειαν σε αυτην την μυκηναικη ακροπολη;

 Δυστυχως - και αυτο αποδειχτηκε και μετα την επισκεψη στην Σαλαμινα - το νησι αυτο δεν ειναι αναδεδειγμενο και αξιοποιημενο αρχαιολογικα και τουριστικα, οπως τα υπολοιπα νησια του Αργοσαρωνικου (π.χ. Αιγινα, Υδρα, Πορος). Και αυτο, μολονοτι ειναι συνδεδεμενο με σημαντικα γεγονοτα της ελληνικης ιστοριας σε βαθος, οπως λ.χ. η Ναυμαχια της Σαλαμινας στα 480 π.Χ., η ταφη του Γεωργιου Καραισκακη στην εκκλησια του Αγ. Δημητριου, η διαμονη του ποιητη Αγγελου Σικελιανου στα ΒΔ του νησιου (εικ. 10).  Το εναυσμα, με αφορμη και προτεραιοτητα την μυκηναικη ακροπολη (εικ. 2-3) δοθηκε τελικα και η αποφαση εληφθει: Το ταξιδι οργανωθηκε για την Κυριακη 28 Μαιου.

(1) Χάρτης Σαλαμίνας.

 Η μερα εκεινη ηταν βροχερη στην Αθηνα. Παρα ταυτα, ουτε ο Τ., ουτε το ατομο, το οποιο τον συνοδευε, ανεβαλαν το ταξιδι. Το σχεδιο ηταν να πανε με αυτοκινητο, αφου ουτε τα ΜΜΜ του νησιου εχουν προσβαση στην περιοχη που ηθελε να επισκεφθει ο Τ. Λιγο μετα τις 9 π.μ. το ντουετο πηρε τον δρομο που οδηγουσε απο Γλυφαδα και Αλιμο προς Πειραια μεσα σε ενα λευκο σεατακι. Η καλυτερη λυση ηταν να παρουν επιβατηγο απο Περαμα που εχει συχνοτερα δρομολογια απο οτι απο το λιμανι του Πειραια (εικ. 1). Το τελευταιο δεν κανει δρομολογια τα Σαβ/κα. Ενω απο Περαμα εχει σχεδον ανα δεκαπενταλεπτο δρομολογια. Και πραγματικα, δεν καταλαβαν καν ποτε εφτασαν στην Σαλαμινα!

(2) Μυκηναική Ακρόπολη, θέση Κανάκια (ΝΔ Σαλαμίνα).

(3) Μυκηναική Ακρόπολη, θέση Κανάκια (ΝΔ Σαλαμίνα).

(4) Χάλκινο έλασμα με δέλτο (kartoushe) του φαραώ Ραμσή Β΄. Μεταφράζεται ως "Ramses meri Amun" = Ραμσής, ο αγαπημένος του (θεού) Άμωνος. Ευρέθηκε στο κτήριο Γ της ακρόπολης Κανακίων. Φυλάσσεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Σαλαμίνας.

 Ψιλοβρεχε οταν φτασαν στο λιμανι της Σαλαμινας (εικ. 1). Η πρωτη τους σταση ηταν το Αρχαιολογικο Μουσειο του νησιου που στεγαζεται στο κτηριο του πρωην 1ου Δημοτικου Σχολειου, σε εναν δρομο απο την μεσα πλευρα, πιο πανω απο το λιμανι και σχετικα κοντα στην εκκλησια του Αγ. Δημητριου. Το κτηριο ηταν καθαρο, ανακαινισμενο και αδειο απο επισκεπτες! Ετσι μπορεσαν να απολαυσουν τα ευρηματα με την ησυχια τους (εικ. 4) και να παρουν πληροφοριες απο τους αρχαιοφυλακες για το πως μπορουν να πανε οδικως στην θεση Κανακια (ΝΔ Σαλαμινα) οπου και βρισκεται η μυκηναικη ακροπολη, η προτεραιοτητα τους (εικ. 2-3). Αυτο απεδειχθει λαθος, γιατι στον ενθουσιασμο τους, οι δυο ταξιδιωτες δεν ειχαν κοιταξει εκ των προτερων για την διαδρομη στο google maps. GPS δεν ειχαν μαζι τους και γενικα υπολογιζαν οτι οι πληροφοριες του προσωπικου του Μουσειου θα ησαν σωστες, αλλα και οτι θα υπηρχε σημανση (πινακιδες) στους δρομους....

(5) Τμήμα του ιερού του Διονύσου στους πρόποδες της σπηλιάς του Ευριπίδη, στην θέση Περιστέρια (ΝΑ Σαλαμίνα).

(6) Η μια εκ των δυο εισόδων στο σπήλαιο του Ευριπίδη, στην θέση Περιστέρια (ΝΑ Σαλαμίνα).

 Μετα απο μια διαδρομη μισης ωρας περιπου, απο το κεντροανατολικο σημειο του νησιου προς τα νοτιοδυτικα, εφτασαν στον οικισμο Κανακια (εικ. 1). Οπως τους ειχαν πει, εστριψαν σε εναν χωματοδρομο πριν φτασουν στον οικισμο, ο οποιος οδηγουσε σε σταυροδρομι χωματοδρομων. Τελικα παραδεχτηκαν οτι εκαναν λαθος και δεν βρηκαν την μυκηναικη ακροπολη. Οι φωτ. 2-3 του παροντος κειμενου ειναι απο το διαδικυτοι και οχι του Τ. 

 Συμφωνα με τον ανασκαφεα Γιαννο Λωλο [βλ. Σαλαμίς 1. Συμβολή στην Αρχαιολογία του Σαρωνικού (2012)] η μυκηναικη ακροπολη βρισκεται σε πευκοφυτη εκταση 50 στρεμματων περιπου στον μυχο του ορμου των Κανακιων (σελ. 17. Συγκρ. εικ. 1 σελ. 50, εικ. 2 σελ. 140, εικ. 3 σελ. 141, εικ. 10 σελ. 160). Δεν εχει βρεθει ανακτορο με εστια. Το πιο εντυπωσιακο - τουλαχιστον για τον Τ. - ευρημα ειναι ενα χαλκινο ελασμα με την δελτο του φαραω Ραμση Β΄ (εικ. 4. Συγκρ. με Λωλο 2012, εικ. 16 σελ. 57 και εικ. 23 σελ. 61), το οποιο βρεθηκε στο κτηριο Γ της ακροπολης (εικ. 5 σελ. 52). Συμφωνα με τον ανασκαφεα (σελ. 28-29) το αντικειμενο αυτο σε α΄χρηση πρεπει να προερχοταν απο φολιδωτο θωρακα. Σε β΄χρηση πρεπει να ηταν ενθυμιο, λαφυρο ή αντικειμενο γοητρου που μαρτυρουσε πιθανη συμμετοχη Σαλαμινου μισθοφορου στην Αιγυπτο.

 Η υπαρξη και μονο μιας μυκηναικης ακροπολης στο νησι αρκει για να γεννησει μια σειρα απο ερωτηματικα και προβληματισμους οπως: Που μπορει να ησαν τα μυκηναικα λιμανια; Εκει που εικαζει ο ανασκαφεας, στα Κανακια, δυτικα, και στο Πυργιακονι, νοτια της ακροπολης (σελ. 17); Που μπορει να ησαν τα μυκηναικα νεκροταφεια; Σωστικες ανασκαφες βρηκαν εναν θαλαμωτο ταφο στο κεντρο της συγχρονης πολης της Σαλαμινας. Αλλου ομως; Εξισου  - αν οχι περισσοτερο - σημαντικη ειναι η ερωτηση, γιατι υπαρχει μυκηναικη ακροπολη/κεντρο στην συγκεκριμενη θεση (ΝΔ του νησιου) και οχι καπου αλλου (πχ. ΝΑ ή ΒΑ της Σαλαμινας); Καποιοι ερευνητες βλεπουν συνδεση μεταξυ Αιγινας και Σαλαμινας [πρβλ. π.χ. με Ε. Σαλαβούρα, Μυκηναική Αίγινα (2014) και Ν. Πολυχρονάκου-Σγουρίτσα, Μυκηναικοί οικισμοί στο Σαρωνικό κατά την μετανακτορική περίοδο, σε: V. Vlachou - A. Gadolou (eds.) ΤΕΡΨΙΣ. Studies in Mediterranean Archaeology in Honour of Nota Kourou (2017) σελ. 263 ff.] - συνδεση που ναι μεν δικαιολογειται εν μερει απο την ελληνικη μυθολογια (ο πρωτος βασιλιας του νησιου θεωρειται ο Κυχρευς, ο οποιος ηταν γιος του Ποσειδωνα και της νυμφης Σαλαμινας, απο την οποια ονομασε το νησι ετσι. Η κορη του Γλαυκη ή Περιβοη νυμφευθηκε τον γιο του Αιακου, βασιλια της Αιγινας, τον Τελαμωνα. Ο Αιαντας και ο Τευκρος ησαν οι γιοι του Τελαμωνα. Ο δε Τευκρος ιδρυσε την Σαλαμινα στην Κυπρο μετα τον Τρωικο πολεμο) και απο καποια ιστορικα γεγονοτα (η Σαλαμινα αποικιστηκε πρωτα απο την Αιγινα, επειτα απο τα Μεγαρα και εν συνεχεια, απο την εποχη του Σολωνα και του Πεισιστρατου, προσαρτηθηκε στην Αθηνα) - αλλα μερικα θραυσματα κεραμεικων δεν αρκουν για να υποστηριξουν εξαρτηση της Σαλαμινας απο την Αιγινα κατα την μυκηναικη εποχη. Αλλωστε και στα ΝΑ να ηταν ο μυκηναικος οικισμος, παλι θα υπηρχε επαφη με την Αιγινα.

(7) Κυκλικό ταφικό μνημείο 4ου. αι. π.Χ. στην θέση Αμπελάκια (Α. Σαλαμίνα).

 Ολα αυτα ειναι πολυ ενδιαφεροντα θεματα για αναλυση, αλλα δεν ειναι εδω ο καταλληλος τοπος. Ετσι και με το ταξιδι της 28ης Μαιου: Ηταν ηδη μεσημερι, δυστυχως δεν καταφερε το ντουετο να εντοπισει την μυκηναικη ακροπολη, ο χρονος πιεζε και επρεπε να προχωρησει παραπερα. Ευτυχως δεν εβρεχε πλεον. Ταξιδεψε επομενως προς τα ΝΑ (εικ. 1). Ο επομενος σταθμος ηταν η θεση Περιστερια, οπου ο τραγωδος Ευριπιδης περασε μεγαλο χρονικο διαστημα σε μια σπηλια (εικ. 6). Αγνωστο - τουλαχιστον για τον Τ. - παραμενει το ποσο και ποιο (π.χ. μονο καλοκαιρια;) χρονικο διαστημα περασε ο τραγωδος ζωντας στη σπηλια και ποια απο τα εργα του συνεγραψε εκει. Επισης, πως σιτιζοταν;

 Ευτυχως που η θεση αυτη ειχε σημανση. Στους προποδες του μικρου βουνου που βρισκεται η σπηλια υπαρχει ενα ιερο του Διονυσου (εικ. 5), κατι που εχει αμεση σχεση με τον τραγικο ποιητη και γενικα με το θεατρο ως δρωμενο. Η σπηλια εχει δυο εισοδους. Και οι δυο ειναι χαμηλοταβανες και εχουν αρκετα δωματια. Για να μπει κανεις μεσα, θα πρεπει να συρθει. Ελλειψει εξοπλισμου (φορμες, γαντια, φωτισμο, κρανη) δεν επιχειρηθηκε κατι τετοιο.

(8) Τύμβος Σαλαμινομάχων(;)

(9) Μοντέρνο μνημείο στον φερόμενο ως Τύμβο των Σαλαμινομάχων, κοντά στον αρχαίο λιμένα (πλησίον θέσης Κυνόσουρα, Α. Σαλαμίνα, έναντι Πειραιώς).

(10) Η οικία του Άγγελου Σικελιανού, έναντι της Μονής Αγ. Φανερωμένης (ΒΔ Σαλαμίνα).

(11) Από το εσωτερικό της Μονής της Αγ. Φανερωμένης (ΒΔ Σαλαμίνα): Ο τρούλος με την μορφή του Παντοκράτορα.

 Μετα απο μια σταση σε μια παρακειμενη και αδεια καφετερια (ηταν Κυριακη και ουτε στο λιμανι υπηρχαν ανοικτα εστιατορια!) και μια καθυστερηση λιγο περισσοτερο εκ του κανονικου (ο πολυλογας ιδιοκτητης/ εργαζομενος της επιχειρησης απλα τους κρατησε αφηγουμενος πραγματα που λιγο εως πολυ ειχανε διαπιστωσει απο μονοι τους), το ντουετο των ταξιδιωτων κατευθυνθηκε προς το κεντρο του νησιου, στα βορεια (εικ. 1). Στην θεση Αμπελακια θαυμασαν τον κυκλικο ταφο του 4ου αι. π.Χ. (εικ. 7) και επειτα, περνωντας απο το Αιαντειο, ταξιδεψαν προς τα ΒΑ, εχοντας παντα απεναντι τους τον Πειραια (εικ. 1). Αναζητωντας τον Τυμβο των Σαλαμινομαχων (εικ. 8) ανακαλυψαν ενα αλλο μνημειο, το οποιο παρακειμενη πινακιδα ονοματιζε "Τυμβο Σαλαμινομαχων" (εικ. 9). Χωρις να ειναι βεβαιοι, οι ταξιδιωτες εγκατελειψαν και αυτην την προσπαθεια, κατευθυνομενοι προς τα ΒΑ του νησιου (εικ. 1), οπου και βρισκεται η Μονη της Αγ. Φανερωμενης (εικ. 11). Στο ενδιαμεσο πεσαν σε κατι σωστικες ανασκαφες που αποκαλυψαν τμηματα τειχων, αλλα οχι κατι το συγκεκριμενο που να δινει μια ολοκληρωμενη εικονα. 

  Εναντι της Μονης της Αγ. Φανερωμενης (εικ. 11), κοντα σε εναν ορμο που βλεπει την θαλασσα, υπαρχει η κατοικια του ποιητη Αγγελου Σικελιανου (εικ. 10). Η ιδια η Μονη εχει τοιχογραφιες του 18ου-19ου αι. Η τεχνικη των, μολονοτι της αυστηρης ορθοδοξης σχολης, ομοιαζει εκεινης της αναγεννησιακης Καπελλα Σιξτινα (εικ. 11). Λιγα μετρα πιο μακρυα απο την μονη βρισκεται μικρο λιμανι, τα πλοια του οποιου αποπλεουν για Μεγαρα (εικ. 1). Επειδη ομως τα δρομολογια απο εκει διαρκουν περισσοτερο και απο εκεινα του Πειραιως (φευγουν πλοια ανα ωρα. Εκεινοι ησαν εκει 10΄πριν τις 6 μ.μ. και το επομενο πλοιο θα εφευγε στις 6.30 μ.μ.) αποφασιστηκε να επιστρεψει το ντουετο στο λιμανι της μοντερνας πολης (εικ. 1). Οπερ και εγενετο. Οι ταξιδιωτες πηραν το πρωτο επιβατηγο που αναχωρουσε για Περαμα. Στις 6.30 μ.μ. περιπου ειχαν ηδη φτασει και πηραν τον δρομο της επιστροφης. Ειχαν πραγματικα γυρισει το νησι. Κριμα που δεν ανακαλυψαν την μυκηναικη ακροπολη. Αλλα μπορει να υπαρξει και επομενη φορα, τωρα που μαθαν απο τα λαθη τους και θα κοιταξουν για καλυτερες οδηγιες στο google maps.