Μετα απο μακρα απουσια επανερχομαστε για να ασχοληθουμε με ενα θεμα, στο οποιο ειχαμε αναφερθει συνοπτικα στο κειμενο της 16/07/2009: "Τι παιζει" με τους ορους "Βιβλικη Αρχαιολογια"/ "Αρχαιολογια του Ισραηλ" (ή της Παλαιστινης)/ "Αρχαιολογια των Αγιων Τοπων"; Γιατι η εμμονη ορισμενων κυκλων ειδικα στον πρωτο και τον τριτο ορισμο και γιατι το αντικειμενο αυτο δεν εντασσεται στην Αρχαιολογια της Εγγυς Ανατολης, εφοσον απο γεωγραφικης αποψης το Ισραηλ/ η Παλαιστινη ανηκει στην Εγγυς Ανατολη;
Δεν ειναι απλο να εξηγηθει. Κατανοητο ειναι σιγουρα οτι ο δευτερος ορισμος (Αρχαιολογια Ισραηλ/ Παλαιστινης) προσδιοριζει τα γεωγραφικα ορια του γνωστικου αντικειμενου, οταν οι δυο αλλοι ορισμοι - ειδικα ο πρωτος - προδιδουν μια εξαρτηση της αρχαιολογικης επιστημης απο το κειμενο. Στην προκειμενη περιπτωση, από την Βιβλο (Παλαια και Καινη Διαθηκη). Γιατι πραγματι, η αρχαιολογια στο Ισραηλ/ Παλαιστινη ετσι ξεκινησε, απο θεοσεβουμενους ανθρωπους που με την Βιβλο υπο μαλλης θελησαν να επιβεβαιωσουν τα γραφομενα της και να αποδειξουν οτι η Αγια Γραφη αναφερει πραγματικα προσωπα και γεγονοτα. Βρεθηκαν καποιες πολεις που αναφερονται στην Βιβλο, οπως η Ιεριχω, η Μεγγιδω, η Πενταπολις των Φιλισταιων, η Δεκαπολις της ελληνιστικης και ρωμαικης εποχης. Η ιστορικοτητα προσωπων ομως, οπως οι Πατριαρχες (Αβρααμ, Ισαακ, Ιακωβ), ο Μωυσης, ο Ιησους του Ναυη, οι Κριτες, οι Βασιλεις (Δαβιδ, Σολομων) αμφισβητειται. Φυσικα αμφισβητειται και εαν ο Ιησους, ο Χριστός, υπηρξε πραγματικα. Σε αυτους που τα παιρνουν "τοις μετρητοις" και θεωρουν την Βιβλο ως ιστορικο κειμενο, συγκαταλεγονται - με γνωμωνα τις ελληνογλωσσες δημοσιευσεις - οι Ν. Π. Βασιλειαδης, Αρχαιολογια και Αγια Γραφη (εκδ. Αδελφοτητος Θεολογων "ο Σωτηρ", Αθηνα 1999) και K. A. Kitchen, Η Βιβλος και ο Αρχαιος Κοσμος (εκδ. Περγαμος, Αθηνα 1989 - ελλ. μτφρ. του Ancient Orient and Old Testament, London 1966). Οι ρεβιζιονιστες/ αναθεωρητες εκπροσωπουνται απο τους I. Finkelstein - N. A. Silberman, The Bible Unearthed (2001). Η αμερικανικη ταινια του 2015 "Don Verdean" σατυριζει ευστοχα την ταση αυτη "της πασει θυσιας" αποδειξη της ιστορικοτητας της Βιβλου, με τους μυριαδες χριστιανικους συλλογους και τους ευγλωττους παστορες στις ΗΠΑ.
Στο κειμενο της 16/07/2009 αναφερθηκε - και ισχυει - οτι, ενω στο Ισραηλ αρμοδιοι για ανασκαφες ειναι η Υπηρεσια Αρχαιοτητων (το αντιστοιχο των ελληνικων ΕΦΑ - Εφορειων Αρχαιοτητων) και τα αρχαιολογικα ινστιτουτα των πανεπιστημιων (π.χ. Ιερουσαλημ, Τελ Αβιβ, Χαιφα), στις ευρωπαικες χωρες ο κλαδος της Βιβλικης Αρχαιολογιας δεν εντασσεται και δεν διδασκεται στις Αρχαιολογικες, αλλα στις Θεολογικες Σχολες! Προκειται για μιαν μακροχρονια παραδοση που κραταει ακομα, αλλα με αυτον τον τροπο περιθωριοποιει το αντικειμενο της Βιβλικης Αρχαιολογιας απο την Αρχαιολογια της Εγγυς Ανατολης. Σε αυτο συμβαλλει και ο προαναφερομενος ορισμος. Γιατι επιμενουν καποιοι στον ορο αυτο;
Δυστυχως ο γραφων αδυνατει να δωσει απαντησεις στα ερωτηματα αυτα. Δυναται ομως να αναφερει, οτι τα αξιολογοτερα ιδρυματα για ερευνα στον τομεα της Βιβλικης Αρχαιολογιας βρισκονται στις ευρωπαικες Θεολογικες Σχολες των παν/μιων Friburg (γαλλοφωνη Ελβετια), Tübingen, Mainz, Wuppertal (Γερμανια). Ειδικοτερα για Γερμανια ειναι γνωστο οτι η ξενη αρχαιολογικη σχολη, η οποια εχει παραρτηματα σε Ισραηλ (Ιερουσαλημ) και Ιορδανια (Αμμαν) και αντιστοιχει στα Deutsche Archäologische Institute Βαγδατης, Τεχερανης, Κωνσταντινουπολης, ονομαζεται "Deutsch-Evangelisches Institut für Altertumswissenschaften des Heiligen Landes" (Γερμανικο-Ευαγγελικο (δηλ. Προτεσταντικο) Ινστιτουτο Αρχαιογνωστικων Επιστημων των Αγιων Τοπων δηλαδη). Υπαρχει και ενας συλλογος, ο "Deutscher Palästina Verein", ο οποιος εκδιδει και επιστημονικο περιοδικο.
Προφανως επειδη στην Γερμανια πολλοι περισσοτεροι σπουδαζουν Θεολογια (ειτε Καθολικη, ειτε Ευαγγελικη/ Προτεσταντικη - εξαρταται απο το εκαστοτε κρατιδιο και το θρησκευμα του καθενος) απο οτι Αρχαιολογια, υπαρχουν και περισσοτερα εγχειριδια ή βοηθηματα για το μαθημα της Βιβλικης Αρχαιολογιας, ασχετως εαν λιγοτεροι Θεολογοι επιλεξουν να εξειδικευτουν στον τομεα αυτον. Ετσι λοιπον, τα χρονια που οι πρωτοετεις συμφοιτητες τους στην Κλασικη και Ανατολιτικη Αρχαιολογια (δεκαετιες 1970-1990) ειχαν τα εγχειριδια των Hans Georg Niemeyer, Einführung in die Archäologie (WBG Darmstadt 1978) και Anton Moortgat, Einführung in die Vorderasiatische Archäologie (WBG Darmstadt 1971) για αποκουμπι, οι πρωτοετεις της Θεολογιας μπορουσαν να βασιστουν στους Volkmar Fritz, Einführung in die Biblische Archäologie (WBG Darmstadt 1985) και Karl Jaros, Kanaan-Israel-Palästina. Ein Gang durch die Geschichte des Heiligen Landes (Phil. von Zabern Verlag Mainz 1992). Με την αυγη του 21ου αιωνα εκδοθηκαν και αλλα εισαγωγικα εγχειριδια, οπως τα ακολουθα: Wolfgang Zwickel, Einführung in die biblische Landes- und Altertumskunde (WBG Darmstadt 2002), ders., Das Heilige Land. Geschichte und Archäologie (Beck´s Wissen München 2009), Dieter Vieweger, Archäologie der biblischen Welt (UTB Verlag Göttingen 2003 - 4η αναθεωρημενη εκδοση 2012), Eric H. Cline, Biblische Archäologie: Eine kleine Einführung (Reclam Sachbuch Stuttgart 2012); γερμανογλωσση μτφρ. του Biblical Archaeology: A very short Introduction, 2009), Bernd U. Schipper, Geschichte Israels in der Antike (Beck´s Wissen München 2018). Ολα σχεδον τα προαναφερομενα πονηματα προσφερουν μια εισαγωγη στα γεωγραφικα και χρονικα πλαισια της γης του Ισραηλ/ της Παλαιστινης. Δηλαδη που βρισκεται σε συγκριση με τις υπολοιπες χωρες του Λεβαντε, κλιμα-πανιδα-χλωριδα, η χρονολογηση ανα περιοδους (Εποχη Χαλκου, Εποχη Σιδηρου κτλ.), συνοπτικα στοιχεια για μεθοδους ανασκαφης.
Στην Ελλαδα τωρα, το αντικειμενο της Βιβλικης Αρχαιολογιας διδασκεται επισης στα θεολογικα τμηματα των ΑΕΙ. Οι ελληνες βιβλικοι αρχαιολογοι του ΕΚΠΑ μαλιστα, διεξαγουν και ανασκαφες στα Μαγδαλα. Στο εν λογω τμημα το μαθημα της Βιβλικης Αρχαιολογιας και Ιστοριας το διδασκε για χρονια και μεχρι την συνταξιοδοτηση της η καθηγητρια Ελενη Π. Χριστινακη. Πλεον διδασκεται απο τους καθηγητες Χριστο Γ. Καραγιαννη και Κωνσταντινο Θ. Ζαρρα. Ολοι τους εχουν εκδωσει και τα αντιστοιχα βοηθηματα/ πανεπιστημιακα συγγραμματα, τα οποια θα αναφερθουν στην συνεχεια.
Η μικρη και ολιγοχρονη ερευνα μας επι του θεματος, μας οδηγει στο συμπερασμα οτι για τις θεολογικες σχολες των ελληνικων ΑΕΙ το βιβλιογραφικο σημειο αναφορας για την εισαγωγη στην μελετη της Βιβλικης Αρχαιολογιας και Ιστοριας ειναι το συγγραμμα του Β. Μ. Βελλα, Εβραικη Αρχαιολογια (εκδ. Αποστολικης Διακονιας της Ελλαδας, Αθηνα 1980). Τα βιβλια της καθηγητριας κυριας Χριστινακη που εχουν αμεση σχεση με το θεμα του κειμενου αυτου, κυκλοφορουν απο τις εκδοσεις Συμμετρια (οδος Ιωαννου Θεολογου 80, Αθηνα-Ζωγραφου) και ειναι τα ακολουθα: Εισαγωγη στην Βιβλικη Αρχαιολογια (2001), Βιβλικη Αρχαιολογια-Θεσμολογια. Ειδικα θεματα, τευχος β΄ (2008), Θεματα Βιβλικης Ιστοριας (1991), Εγχειριδιο Βιβλικης Ιστοριας και Θεολογιας της Παλαιας Διαθηκης (2007), Εγχειριδιο Εισαγωγης στην Παλαια Διαθηκη (2008). Τα βιβλια των καθηγητων κυριων Καραγιαννη και Ζαρρα εχουν κυκλοφορησει απο τις εκδοσεις Εννοια (οδος Ασκληπιου 40, Αθηνα): Αρχαιολογια και Θεσμολογια του βιβλικου Ισραηλ (2013) και Ιστορια του αρχαιου Ισραηλ (2012) απο τον πρωτο, Λαοι και Πολιτισμοι της περιοδου του Δευτερου Ναου (2008) απο τον δευτερο.
Μας εκπλησσει το γεγονος οτι, αντιθετα απο τα γερμανογλωσσα εγχειριδια (και καποια αγγλογλωσσα - βλ. στο κειμενο της 07/06/2015), τα ελληνογλωσσα βοηθηματα (ειδικα των Βελλα, Χριστινακη - σιγουρα το 2ο αναφερομενο στην παραπανω λιστα, Καραγιαννη - το 1ο) συνδεουν την Αρχαιολογια και Ιστορια του Αρχαιου Ισραηλ με τα εθιμα, τις παραδοσεις, τις γιορτες των Εβραιων. Μιας και ειμαστε εκτος του κλαδου, δεν μπορουμε ουτε να εχουμε γνωση, ουτε να εκφερουμε αποψη επι αυτου. Περιοριζομαστε απλως να το αναφερουμε για τους λογους που προειπωθηκαν στην παραγραφο αυτη.
