ΚΥΠΡΙΑΚΑ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΑ.

 Το τριτο σε μεγεθος νησι της Μεσογειου διαθετει 2 αεροδρομια, ενα στην Παφο και ενα στη Λαρνακα (βλ. χαρτη, εικ. 1). Η κατεχομενη Β. Κυπρος διαθετει επισης ενα, στην περιοχη της Λευκωσιας, εντος του τουρκικου τομεα. Τα τελευταια χρονια υπαρχουν και αστικες συγκοινωνιες, οι οποιες συνδεουν τις μεγαλες πολεις του νησιου μεταξυ τους. Υπαρχουν επισης και λεωφορεια στην καθε πολη. Πληροφοριες για ολα αυτα υπαρχουν στην ιστοσελιδα www.intercity-buses.com. Δυστυχως, οι ωρες των δρομολογιων δεν τηρουνται παντα. Επισης, υπαρχουν και καποιες δυσκολιες σε αυτα. Αν θελει καποιος να παει απο την Λαρνακα στην Παφο, θα πρεπει να παρει το λεωφορειο για την Λεμεσο και απο εκει να επιβιβαστει σε αλλο για Παφο. Ο αρχαιολογικος τουρισμος ειναι μηδαμινος εως ανυπαρκτος, καθως εμφαση δινεται στις καταδυσεις και την ορειβασια, καθως και στις περιοδειες σε κρασοχωρια. Μπορει κανεις σε καποιες περιπτωσεις να χρησιμοποιησει ταξι, το οποιο κοστιζει, η' να νοικιασει αυτοκινητο, εαν μπορει να οδηγησει οπως οδηγουν οι ανθρωποι σε Αγγλια, Αυστραλια και Μαλτα. 

 Το φαγητο ειναι καλο, αρκει να ξερει κανεις που και τι τρωει. Οι σεφταλιες, μικρα μπιφτεκακια τυλιγμενα με πετσα η' λιπος, οπως και το ψημενο χαλουμι, θεωρουνται γνησια κυπριακα εδεσματα. Η Ζιβανια ειναι ενα ειδος τοπικου ουζου. Το νερο της βρυσης πινεται. Σε πολλα σημεια των δρομων μπορει κανει να βρει τεραστια μπιτονια εμφιαλωμενου νερου. Τοποθετεις το μπουκαλι σου στην ειδικη θεση, βαζεις νομισμα, πατας ενα κουμπι και ετσι εχεις φρεσκο νερο με λιγα χρηματα, οποτε εσυ θελεις. 

 Παντου στην Κυπρο, οταν ταξιδευει κανεις με λεωφορειο η' ταξι, θα δει κατα μηκος των δρομων βραχους και χωμα σε ωχρο κιτρινολευκο χρωμα. Ο ασβεστολιθος που υπαρχει στο νησι, ειναι μαλακος και επεξεργαζεται ευκολα. Απο την αρχαιοτητα χρησημοποιηθηκε στην αρχιτεκτονικη και την κεραμεικη.

1. Χαρτης Κυπρου

2. Επαρχια Λαρνακας. Κιτιο, ναος Αφροδιτης

3. Επαρχια Λαρνακας. Χοιροκιτια, οικισμος Ακεραμεικης Εποχης

4. Επαρχια Λεμεσου. Αμαθους, Αγορα Ελληνιστικων Χρονων

5. Επαρχια Λεμεσου. Κουριο, τμημα της Αρχαιας Αγορας

6. Επαρχια Παφου. Παλαιπαφος, τμημα ναου Αφροδιτης

7. Επαρχια Παφου. Νεα Παφος, Βασιλικος Ταφος 5

8. Β. Κυπρος. Σαλαμις, τμημα της Αγορας

 Ο Τ. εμεινε περιπου 10 μερες στο νησι. Η προτεραιοτητα του ησαν οι αρχαιολογικοι χωροι και τα μουσεια της Κυπρου. Ευτυχως, η ιστοσελιδα του Τμηματος Αρχαιοτητων, το οποιο υπαγεται στο Υπουργειο Συγκοινωνιων (www.mcw.gov.cy) ειναι εγκυρη, οσον αφορα μερες και ωρες επισκεψεων. Εμεινε στη Λαρνακα, σε ξενοδοχειο γυρω στα 10 χλμ. βορεια του αεροδρομιου, πολυ κοντα στην Ακτη Μακεντζυ. Σε μιση ωρα με τα ποδια εφτανε στις Φοινικουδες και το κεντρο της πολης. Μακρινους προορισμους ομως, για τους προαναφερομενους λογους, δεν μπορουσε να κανει. Ευτυχως ο παλιος φιλος και συναδελφος Μ. ηταν παρων. 2 Σαβ/κα αφιερωσε στο να ερχεται στην Λαρνακα απο την Λευκωσια και να τον πηγαινει στα ΝΔ και Β της Κυπρου. Μια μερα κατφερε ο Τ. να κλεισει εκδρομη με τουριστικο γκρουπ, το οποιο τον μετεφερε στην Αμμοχωστο (Famagusta) και την Κερυνεια. Επισης, στον αρχαιολογικο χωρο της Σαλαμινας (εικ. 8). Η Ενγκωμη δυστυχως δεν περιλαμβανεται στα πακετα αυτα. Η εμπειρια ομως να εισερχεσαι σε περιοχες, οι οποιες ειναι πλεον υπο τουρκικη κατοχη, ειναι κατι ... Μια αλλη μερα, πληρωσε ταξι για να τον μεταφερει στον αρχαιολογικο χωρο και το μουσειο του Ιδαλιου και απο κει στην Ταμασο. Το αρχαιο Ιδαλιο βρισκεται στο σημερινο χωριο Δαλι, 20 χλμ. Ν. της Λευκωσιας. Υπαγεται ωστοσο στην Επαρχια Λαρνακας, απο την οποια απεχει γυρω στη μιση ωρα. Ο αρχαιολογικος χωρος δυστυχως δεν ειναι επσικεψιμος λογω εργασιων. Μιση ωρα Δ. απο το Δαλι, φτανει κανεις στο χωριο Πολιτικο, γυρω στα 17 χλμ. ΝΔ της Λευκωσιας, στην οποια οντως υπαγεται. Εκει ειναι ο αρχαιολογικος χωρος της Ταμασου. Δεν λεει και πολλα, περαν απο τους 2 εντυπωσιακους υπογειους ταφους. Ο ενας εκ των δυο εχει και προδομο.

  Στη συνεχεια θα παρουσιαστουν οι αρχαιολογικοι χωροι και τα μουσεια που επισκεφθηκε ο Τ. ανα επαρχια:

 Επαρχια Λαρνακας: Η πολη της Λαρνακας διαθετει δυο αρχαιολογικα μουσεια. Το ενα ειναι το επαρχιακο αρχαιολογικο, στην πλατεια Καλογραιων, το αλλο ειναι το μουσειο Πιεριδη επι της Ζηνωνος Κιτιεως 4. Και τα δυο στο κεντρο της πολης. Η Λαρνακα εχει κτισθει πανω στο αρχαιο φοινικικο Κιτιο, τμημα του οποιου φαινεται πισω απο το μουσειο. Το ναικο ομως συγκροτημα (εικ. 2) βρισκεται σε παραδρομο γυρω στα 500 μ. πισω απο το μουσειο.

 Λιγο πιο εξω απο την πολη και σχετικα κοντα στο αεροδρομιο της, βρισκεται το Χαλα Σουλταν Τεκκε. Ονομαστηκε ετσι απο την θεια του προφητη Μωαμεθ, η οποια ειχε βρεθει στην Κυπρο. λεγεται οτι το τζαμι ιδρυθηκε και ονομαστηκε προς τιμην της, διοτι εκει εχασε τη ζωη της σε ατυχημα. Πολυ κοντα στο τζαμι βρισκονται τμηματα οικισμου της Υστεροκυπριακης Εποχης.

 32 χλμ. ΝΔ της Λαρνακας θα δει ο ταξιδιωτης τον αρχαιολογικο χωρο της Χοιροκιτιας (εικ. 3) εναν απο τους αρχαιοτερους οικισμους της Νεολιθικης Εποχης. Ανηκει μαλιστα στην Ακεραμεικη η' Προκεραμεικη φαση. Οι ανθρωποι δηλαδη τοτε δεν χρησιμοποιουσαν πηλο για να κατασκευασουν αγγεια, αλλα τα εφτιαχναν απο ξυλο και πετρα. 38 χλμ. ΝΔ της Λαρνακας υπαρχει μικροτερος οικισμος της ιδιας περιπου εποχης με την Χοιροκιτια στην Καλαβασο. Η περιοχη ονομαζεται Τεντα, απο το κωνικο στεγασμα που προστατευει τον αρχαιολογικο χωρο. Λιγα μετρα πιο περα, στη θεση Αγ. Δημητριος, εχει αποκαλυφθει κτηριο της Υστεροκυπριακης Εποχης. Αλλες περιοχες αρχαιολογικου ενδιαφεροντος της επαρχιας Λαρνακας ειναι το Μαρονι και η Πυλα/ Κοκκινογκρεμος, οι οποιες ομως δεν ειναι επισκεψιμες.

 Η Λαρνακα εχει καποια πλεονεκτηματα, αν θελει να την χρησιμοποιησει κανεις για βαση του στην Κυπρο. Διαθετει το αεροδρομιο, απο το οποιο γινονται οι πτησεις προς και απο βασικες ευρωπαικες πολεις. Η νυχτερινη ζωη δεν ειναι ασχημη, μπορει κανεις να περασει ωραια και στις Φοινικουδες, την παραλιακη. Επισης δεν ειναι πολυ μακρυα απο την Αγια Ναπα, με την οποια εξυπηρετειται μεσω λεωφορειου.

 Επαρχια Λεμεσου (Limasol): Η πολη της Λεμεσου διαθετει το δικο της επαρχιακο αρχαιολογικο μουσειο, πισω απο τον Βοτανικο/ Ζωολογικο Κηπο, Ανασταση Σιουκρη και Βυρωνος 5 γωνια. Στην πολη φτανει κανεις με το λεωφορειο απο Λαρνακα, Παφο και Λευκωσια. Αν παρει κανεις την παραλιακη απο Λαρνακα, στα 11 χλμ. περιπου Α της Λεμεσου θα βρεθει στον αρχαιολογικο χωρο της Αμαθουντας (εικ. 4). Στην ακροπολη της αρχαιας πολης υπηρξε ιερο της Αφροδιτης. Αργοτερα χτιστηκαν χριστιανικες βασιλικες στον ιδιο χωρο. Βασιλικες βρισκει κανεις και στους προποδες της ακροπολης. Πολυ εντυπωσιακη η αγορα της, οπως και η αντιστοιχη του αρχαιου Κουριου (εικ. 5) περι τα 19 χλμ. Δ/ ΝΔ της Λεμεσου. Στην περιοχη υπαρχει ακομα βιλα με μωσαικα και λουτρα. Το αρχαιο Σταδιο βρισκεται 1 χλμ. Δ του αρχ. χωρου, και ο χωρος του ναου του Απολλωνος Υλατη γυρω στα 3 χλμ. απο εκει. Το δε αρχαιολογικο Μουσειο Κουριου ειναι στο χωριο Επισκοπη, 14 χλμ. ΝΔ της λεμεσου και περι τα 4 χλμ. πριν τον αρχαιολογικο χωρο. Εκει κοντα, στη θεση Αγ. Επικτητος, εχει αποκαλυφθει υπογειος λαξευτος ταφος με δρομο, κατα τα αιγυπτιακα προτυπα, ο οποιος χρονολογειται στην Κυπροαρχαικη Περιοδο.

 Στα συνορα των επαρχιων Λεμεσου και Παφου περιπου τοποθετειται η Αλασα. Εκει, πολυ κοντα στην τεχνιτη λιμνη του φραγματος του ποταμου Κουρη, παρχουν δυο θεσεις. Η μια ειναι στον Κατω Μανδηλαρα, οπου και ευρεθει ανακτορο του 13ου αι. π.Χ. με μυκηναικα στοιχεια. Η αλλη, πιο χαμηλα, κοντα στη λιμνη, ειναι η Παλιοταβερνα. Εκει εχουμε οικισμο του 11ου αι. π.Χ.

 Σε γενικες γραμμες, η Λεμεσος ειναι κομβικο σημειο, γιατι απο εκει μπορει κανεις να γυρισει τις περιοχες τριγυρω, οι οποιες διαθετουν αρχαιολογικο ενδιαφερον, οπως φαινεται. Δυστυχως ομως, θα πρεπει να διαθετει δικο του αυτοκινητο η' να δωσει χρηματα για ταξι, επειδη οι αστικες συγκοινωνιες δεν εξυπηρετουν.

 Επαρχια Παφου: Σε αυτην την επαρχια, ισως καλο θα ειναι να διακρινουμε τις δυο βασικες περιοχες. η μια ειναι η Παλαιπαφος στο χωριο Κουκλια, περι τα 14 χλμ. Α της Νεας Παφου. Η Παλαιπαφος ειναι το μερος οπου λεγεται οτι ναυαγησε ο Αγαπηνωρας, οταν επεστρεφε με τους Αρκαδες απο την Τροια, με την ληξη του πολεμου. Ως και την ελληνιστικη εποχη, αυτη ηταν μια απο τις βασικες πολεις της περιοχης. Ο αρχαιολογικος χωρος και το μουσειο εκει βρισκονται. Στον αρχαιολογικο χωρο θα δει κανεις τμημα βασιλικης, τμημα βιλας με μωσαικο και τον ναο της Αφροδιτης (εικ. 6) που ηταν σε χρηση απο πολυ νωρις. Την Παλαιπαφο/ Κουκλια εξυπηρετει και η Λεμεσος, αφου δεν ειναι πολυ μακρυα απο εκει. 

 Η αλλη βασικη περιοχη ειναι η Νεα Παφος, η οποια ιδρυθηκε απο τους ελληνιστικους χρονους και επειτα. Το τοπικο αρχαιολογικο μουσειο της πολης βρισκεται στο κεντρο της, επι της Λεωφορου Γριβα Διγενη 43. Πιο μακρυα ομως, προς το λιμανι, λιγα χλμ. Ν του μουσειου, ειναι το αρχαιολογικο παρκο της πολης. Το νοτιο τμημα του περιλαμβανει τις βιλες με τα μωσαικα. Το βορειο τμημα του, το οποιο ειναι καμποσα χλμ.παραπανω, στεγαζει τους περιφημους Βασιλικους Ταφους (εικ. 7). Ενας οικισμος της Χαλκολιθικης Εποχης, η Λεμπα, βρισκεται 5 χλμ. Β της Νεας Παφου. Στην πολη υπαρχει ενα λεωφορειο, το 615, το οποιο κανει την διαδρομη απο τους Ταφους των Βασιλεων εως τον Κολπο των Κοραλλιων (Coral Bay). Εκει λοιπον, στα 9 χλμ. Β της Παφου, κατα μηκος της ακτης, υπαρχει ενας οικισμος της τελευταιας φασης της Υστεροκυπριακης Εποχης. Ειναι μια νησιδα ξηρας που βλεπει στη θαλασσα, ονοματι Μαα/ Παλαιοκαστρο. Εικαζεται οτι εχει να κανει, ειτε με το περασμα των Λαων της Θαλασσας, ειτε με τον μυθο του Αγαπηνωρα και των πρωτων Αχαιων στην Κυπρο. Καποιοι εχουν δημιουργησει μια προτυπη εκθεση με αντιγραφα αντικειμενων εκει. Η εκεθση ονομαζεται Μουσειο Μυκηναικου Αποικισμου.

 37 χλμ. Β της Νεας Παφου θα βρεθει κανεις στην Πολη Χρυσοχους. Η μοντερνα αυτη πολη εχει κτιστει πανω στα ερειπια του αρχαιου βασιλειου του Μαριου/ Αρσινοης. Στην λεωφ. μακαριου Γ' βρισκεται το μοντερνο και καλαισθητο αρχαιολογικο της μουσειο.

 Επισης λογω του αεροδρομιου της, αλλα και λογω του κλιματος, της οικονομικης ζωης και ολων των προαναφερομενων χωρων, αξιζει να μεινει κανεις στην Παφο κατα τη διαρκεια των διακοπων του. Αλλα και εδω μπορει να υπαρξουν δυσκολιες με τις αστικες συγκοινωνιες. Δεν ειναι ευκολο να πας απο την Νεα στην Παλαια Παφο/ Κουκλια με λεωφορειο. Οι βασικοι αρχαιολογικοι χωροι της Νεας Παφου ειναι επισης απομακρυσμενοι απο το μουσειο της.

 Αφηνουμε προς το τελος την πρωτευουσα της Κυπριακης Δημοκρατιας, στην Επαρχια της Λευκωσιας (Nicosia): Το κεντρο της πολης ειναι στα Β. της πλατειας Σολωμου, οπου και ο σταθμος ολων των αστικων και υπεραστικων συγκοινωνιων. Το κεντρο της Λευκωσιας περικλειεται απο τειχος. Εκτος των τειχων, πισω απο το Τμημα Αρχαιοτητων, επι της οδου Μουσειου 1, βρισκεται το πρωτο και μεγαλυτερο αρχαιολογικο μουσειο του νησιου, το Κυπριακο Μουσειο. Οι συλλογες του περιλαμβανουν αντικειμενα απο ολο το νησι και καλυπτουν καθε φασμα της αρχαιας τεχνης. Απο εκει μπορει ο επισκεπτης να παει ΒΑ. Περνωντας την πυλη της Παφου, θα βρεθει εντος των τειχων. Με γνωμονα τον κεντρικο δρομο της παλιας πολης, που ειναι ο πεζοδρομος της οδου Ληδρας, θα βρεθει στο μουσειο της τραπεζας Κυπρου, το οποιο στεγαζει την αρχαιολογικη συλλογη Γιωργου και Νεφελης Τζιαπρα και βρισκεται επι της οδου Φανερωμενης 86/ 90. Στο ισογειο του ιδιου κτηριου υπαρχει και η αρχαιολογικη συλλογη νομισματων των κυπριακων βασιλειων και της ελληνιστικης εποχης. Λιγα μετρα νοτια, μεσα στην λεγομενη Λαικη Γειτονια, θα δει ο ταξιδιωτης το μουσειο Λεβεντη επι της οδου Ιπποκρατους 7. Εκτος απο την αρχαιολογικη συλλογη Λεβεντη, το κτηριο αυτο στεγαζει τις συλλογες Σεβερη και Φυλακτου.

 Η πρωτευουσα της Κυπρου συνισταται για διαμονη, ειδικα εαν ο ταξιδιωτης εχει να κανονισει επαγγελματικα του. Λογω της θεσης της συνδεεται με ολο το νησι. Απο την Λευκωσια μπορεις να πας παντου. Αναφερθηκε ηδη παραπανω, οτι εκτος της Λευκωσιας βρισκονται το Ιδαλιο και η Ταμασος. Οι Γολγοι, στο σημερινο Αθηενου, δεν ειναι επισκεψιμοι.

  Καποιες αλλες περιοχες ενεχουν επισης αρχαιολογικο ενδιαφερον, οπως ειναι ο νεολιθικος οικισμος Μακρονησου στην Επαρχια Αμμοχωστου (Famagusta) κοντα στην Αγια Ναπα. Στα κατεχομενα, αναφερθηκαν οι πολεις Σαλαμις και Ενγκωμη, οι οποιες κατοικουνται απο την Υστεροκυπριακη Εποχη. Το ανακτορο στη θεση Βουνι, στους αρχαιους Σολους, οπως και οι Γολγοι, χρηζουν ειδικης διαδικασιας, λογω της περιεργης καταστασης στα κατεχομενα. Δεν σφραγιζουν διαβατηρια, αλλα ενα χαρτακι, στο οποιο γραφεις τα στοιχεια σου. Ταξιτζιδες ελληνοκυπριοι δεν θελουν να πολυπηγαινουν απεναντι, διοτι πληρωνουν εξτρα ασφαλεια στους τουρκοκυπριους για το αυτοκινητο τους. Το ενα κρατος δεν αναγνωριζει την ασφαλεια του αλλου.