Sonntag, 10. August 2014

ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΕΣ ΠΑΡΑΝΟΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΤΗΣ ΠΡΟΚΛΑΣΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ.

Σε παλαιοτερα κειμενα ειχαμε αναφερθει συνοπτικα και περιληπτικα στον τομεα της Μεσογειακής και Αιγαιακής Αρχαιολογίας ως ιδιαιτερο κλαδο που συγκλινει της Κλασικης, αλλα και της Πρωτο- και Προιστορικης Αρχαιολογιας (στις Αγγλοφωνες χωρες ειναι ξεχωριστο πεδιο της Αρχαιολογιας), οπως επισης και στις τάσεις στην ερευνα του πεδιου αυτου, οπως προκυπτει απο τις σχετικες δημοσιευσεις, τις διοργανωσεις συνεδριων και εκθεσεων. Οι τασεις ομως αυτες ειναι πρωτιστως χρονολογικων κριτηριων. Εν μερει ευθυνεται η μεθοδος ερευνης των απαρχών της αρχαιολογικής επιστήμης για αυτο. Οι ερευνες παραδειγματος χαριν των Χ. Τσουντα, Δ. Θεοχαρη, V. Milojic στην Θεσσαλια απο τα τελη του 19ου αιωνα και εφεξης - στην οποια ευρεθησαν παρα πολλες θεσεις της Νεολιθικης Εποχης - ειχε ως αποτελεσμα να επικεντρωνει σχεδον καθε ερευνητης του Νεολιθικου φαινομενου την ερευνα του στην περιοχη εκεινη. Ή οποιος ανεσκαπτε στην Θεσσαλια να ευρισκε υλικο της Νεολιθικης Εποχης και να σταματουσε εκει. Κατα συνεπεια προεκυπτε μια μοιραια χωροχρονικη (ή χρονοχωρικη!) διαιρεση, η οποια οδηγησε τους αρχαιολογους απο τα φοιτιτιτικα τους χρονια και για πολλες δεκαετιες στην εξισωση (ή ταυτιση) συγκεκριμενων περιοχων με εξισου συγκεκριμενες χρονικες περιοδους ακμης και παρακμης: Ετσι φτασαμε στην παρανοηση να θεωρειται στον Αιγαιακο κοσμο οτι η Νεολιθικη Εποχη (7.000-3.000 π.Χ. περιπου) εκπροσωπειται απο τους οικισμους της Θεσσαλιας και μονον (Διμηνι, Σεσκλο, Οζακι Μαγουλα, Ραχμανι κ.α.), ενω κατα την Πρωιμη Εποχη του Χαλκου (3.000-2.000 π.Χ. περιπου) μονον οι Κυκλαδες με τον ομωνυμο πολιτισμο που παρηγαγε τα τηγανοσχημα σκευη και τα μαρμαρινα ειδωλια κατοικουνταν. Ομοιως πιστευεται οτι η Μεση Εποχη του Χαλκου (2.000-1.500 π.Χ. περιπου) εκπροσωπειται μονον απο τον Μινωικο πολιτισμο της Κρητης και η Υστερη Εποχη του Χαλκου (1.600-1.200 π.Χ. περιπου) απο τον Μυκηναικο πολιτισμο της ηπειρωτικης Ελλαδος.

  Εξυπακουεται οτι ολα αυτα ειναι παρανοησεις που προεκυψαν ειτε απο τον περιορισμενο αριθμο αρχαιολογικου υλικου προς μελετη, ειτε απο την περιορισμενη ερευνα σε διαφορετικες περιοχες, ειτε και απο την ασυννενοησια και ελλειψη θελησης συνεργασιας μεταξυ των αρμοδιων - αρχων, ερευνητων. Ευτυχως που αυτες οι παρανοησεις εχουν εκλειψει σε μεγαλο βαθμο, ενω η αναπτυξη μοντερνων τεχνικων (π.χ. survey methods: Landscape Archaeology, satellite images, georadars κτλ.) συνεβαλε στην διευρυνση του ερευνητικου οριζοντα. Ετσι ειμαστε πλεον σε θεση να γνωριζουμε οτι ναι μεν υπηρξε μεγαλη συγκεντρωση νεολιθικων οικισμων στην Θεσσαλια και στην Μακεδονια, αλλα δεν ηταν αυτες οι μοναδικες περιοχες της Ελλαδος, οι οποιες κατοικουνταν κατα τους νεολιθικους χρονους. Η Θεσσαλια και η Β. Ελλαδα μοιραζονται πολλα πολιτιστικα στοιχεια με τις βαλκανικες χωρες, με τις οποιες συνορευουν - τοσα, ωστε αρκετοι ερευνητες να μιλουν για εναν κοινο Αιγαιοβαλκανικο κυκλο μεταξυ Νεολιθικης και Πρωιμης Εποχης του Χαλκου. Ομοιως δε παρουσιαζεται ο Κυκλαδικος πολιτισμος της Πρωιμης Εποχης του Χαλκου ως ενα τμημα της "Αιγαιακης Κοινης", η οποια περιλαμβανει στους κολπους της τοσο το ΒΔ Αιγαιο (Τροια, Πολιοχνη), οσο και την Κρητη - αυτο το φαινομενο που ονομαζουμε Μινωικο πολιτισμο ξεκινησε αλλωστε τοτε, στην Πρωιμη Εποχη του Χαλκου. Η ακμη της Μινωικης Κρητης συνεβει κατα την Μεση Εποχη του Χαλκου - οχι μονο λογω των ανακτορων Κνωσου, Φαιστου, Μαλλιων, Ζακρου, τα οποια προυπηρχαν απο την προηγουμενη φαση και προφανως ησαν ανεξαρτητα κεντρα ποικιλου χρηστικου χαρακτηρα, ουτε εξαιτιας των διαφορετικων συστηματων γραφης (ιερογλυφικης, Γραμμικης Α´, δισκου Φαιστου) και των ανα επαρχια διαφορετικων ειδων κεραμεικης (Αγ. Ονουφριου, Κουμασας, Βασιλικης, Καμαρων), αλλα διοτι στοιχεια του Μινωικου πολιτισμου βρισκονται σε νησια του Αιγαιου. Υπαρχουν επισης ενδειξεις για εμποριο μεταξυ Κρητης, Αιγυπτου και Συροπαλαιστινης. Απο αυτα ορμωμενοι οι ερευνητες ερμηνευσαν κυριολεκτικα τα γραφομενα του Θουκιδυδη περι "Μινωικης Θαλασσοκρατοριας" - εναν ορο, ο οποιος ειναι ακομα υπο χρηση.

 Αυτα ολα δεν σημαινουν βεβαια οτι η ηπειρωτικη Ελλαδα υπηρξε ακατοικητη κατα την διαρκεια της Πρωιμης και της Μεσης Εποχης του Χαλκου. Τουναντιον, οπως αποδεικνυουν και οι δημοσιευσεις που αναφερουμε στα κειμενα Μαιου 2010 και 2013 αντιστοιχα. Η ακμη ομως της ηπειρωτικης Ελλαδος θα ερθει κατα την επομενη φαση, την Υστεροελλαδικη ή Μυκηναικη Εποχη. Μεγαλα μυκηναικα κεντρα, εφαμιλλα των κρητομινωικων, εχουμε στην Αργολιδα (Μυκηνες, Τιρυνθα κ.α.), στην Μεσσηνια (Πυλος, Ικλαινα κ.α.), στην Βοιωτια (Θηβα, Ορχομενος, Γλα). Τα τελευταια χρονια εχουν βρεθει και σε αλλες θεσεις, οπως ειναι ο Βολος σην Θεσσαλια. Απο τον 14ο αι. π.Χ. περιπου φαινεται να αναλαμβανουν τα μυκηναικα ανακτορα - ειδικα της Αργολιδος και της Βοιωτιας, μιας και αναφερονται σε χεττιτικα και αιγυπτιακα κειμενα - τους εμπορικους δρομους της Μεσογειου και του Αιγαιου. Υπαρχει ενα συστημα γραφης, η Γραμμικη Β΄, και μια σχετικα ομοιομορφη, ανακτορικου τυπου κεραμεικη, η οποια εξαγεται σε Αιγυπτο, Συροπαλαιστινη, Κυπρο, αλλα και Ιταλια. Δυο τυποι ταφων κυριαρχουν, οι θολωτοι και οι θαλαμοειδεις ή θαλαμωτοι ταφοι. Στοιχεια που εχουν κανει τους ερευνητες να μιλουν για μια "Μυκηναικη Κοινη" στην Μεσογειο.

 Περαν της συμβολης των φυσικων επιστημων στην αρχαιολογικη ερευνα και της ενασχολησης με φλεγοντα ζητηματα, τα οποια, μολονοτι δυσκολα, ειναι εντουτοις γοητευτικα - οπως π.χ. οι εμπορικες σχεσεις με τους πολιτισμους της ανατ. Μεσογειου και η σημασια των αιγαιακου τυπου τοιχογραφιων στα ανακτορα της Εγγυς Ανατολης, η χρονολογηση της εκρηξης του ηφαιστειου της Θηρας και οι συγχρονισμοι μεταξυ Αιγαιου και Αιγυπτου, η προελευση των ελληνικων φυλων, η ανοδος, η ακμη και η καταρρευση των μινωικου και μυκηναικου πολιτισμου - υπαρχουν και αλλα ζητηματα, τα οποια οι αρχαιολογοι ερευνητες καλουνται να μελετησουν. Αυτα αφορουν τομεις οπως Regionalism/ Centre-Periphery/ Continuity-Discontinuity-Collapse κ.α. Μερικα παραδειγματα: Πως μπορουμε να ερμηνευσουμε το φαινομενο να εχουμε στην νεολιθικη Θεσσαλια και στην μινωικη Κρητη τοπικες/ επαρχιακες κεραμεικες παραδοσεις και για ποιο λογο τα διαφορα επαρχιακα κεραμεικα στυλ παυουν να εμφανιζονται απο καποιο διαστημα και επειτα; Γιατι κατα την μυκηναικη εποχη εχουμε εναν σχετικα ομοιομορφο τυπο κεραμεικης οσον αφορα σχηματα αγγειων και εικονογραφια; Γιατι εχουμε δυο ειδη ταφων - θολωτους και θαλαμωτους - κατα την μυκηναικη εποχη; Ποιοι ενταφιαζονταν που; Μπορουμε βαση αυτων να ομιλουμε για ταξικες διαφορες; Και τι σημαινει το γεγονος οτι στους θολωτους ταφους εχουμε διαφορετικα μεγεθη (καποιοι, οπως ο Θησαυρος του Ατρεως και οι ταφοι της Κλυταιμνιστρας και του Αιγισθου στις Μυκηνες, οπως και του Μινυα στον Ορχομενο ειναι μεγαλοι, αλλοι παλι, οπως της Τιρυνθας ή της Προσυμνας-Μπερμπατι ειναι μικροτερου μεγεθους); Επισης πως ερμηνευεται το γεγονος οτι ενω στην Δ. Πελοποννησο (νομοι Αχαιας και Γορτυνιας) εχουμε θαλαμωτους ταφους, δεν εχουμε βρει οικισμους και ανακτορικα κεντρα της μυκηναικης εποχης;

 Πολλα τα ερωτηματα, λιγες και σχεδον παντα μη ικανοποιητικες οι υπαρχουσες απαντησεις. Ειναι σαν το γνωστο παραδειγμα που παρομοιαζει τα αρχαιολογικα δεδομενα με παζλ, απο το οποιο λειπουν πολλα κομματια. Παρα ταυτα η αρχη εχει ηδη γινει. Εδω και πανω απο μια δεκαετια περιπου για παραδειγμα, ερευνητες - κυριως αμερικανικων παν/μιων, αλλα και Ελληνες - που εργαζονται στην Κρητη εχουν επιλεξει να ερευνησουν το ανατολικο κομματι του νησιου (Ιεραπετρα-Σητεια). Θεσεις οι οποιες ειχαν ανακαλυφθει στο παρελθον αλλα παραμεληθηκαν, ξαναμπαινουν στο προσκηνιο. Παλαικαστρο, Πετρας, Γουρνια, Πρινιατικος Πυργος, Σισσι ισως μπορεσουν να δωσουν πειστικοτερες απαντησεις στο διαδικτυακο συστημα των μινωικων οικισμων και ανακτορικων κεντρων, οπως και σε θεματα καθημερινης ζωης των ανθρωπων κατα την Εποχη του Χαλκου. Αναμενομεν τα ευχαριστα αποτελεσματα!
 

Keine Kommentare:

Kommentar veröffentlichen