Σε παλαιοτερο κείμενο το παροντος ιστολογιου ειχαμε αναφερθει στην μελλοντικη εκδοση του πονηματος των εν τη Γλασκωβη της Σκωτιας διαμενοντων ερευνητων-επιμελητων A. B. Knapp - P. van Dommelen (eds.) The Cambridge Prehistory of the Bronze and Iron Age Mediterranean. Οπερ και εγενετο - το χορταστικο, μεγαλου μεγεθους και σχετικα βαρυ πονημα εξεδωθηκε στα τελη της περασμενης χρονιας και απο τοτε κυκλοφορει στα ραφια των εξιδικευμενων αρχαιολογικων βιβλιοθηκων της Ευρωπης - και οχι μονον.
Προκειται δε για το μεχρι στιγμης τελευταιο εργο, το οποιο σχετιζεται με μια βαθια, αναλυτικη διεισδυση στον κοσμο της αρχαιας Μεσογειου και δη, της Μεσογειου της Εποχης του Χαλκου και του Σιδηρου. Το εργο ειναι πολυσυλλεκτικο - αποτελειται απο κειμενα πολλων ερευνητων, κυριως της τελευταιας δεκαετιας, οι οποιοι αναλυουν διαφορα θεματα, με τα οποια εχουμε και ημεις ασχοληθει περιστασιακα και περιληπτικα στο παρελθον μεσα απο το ιστολογιο - θεματα οπως Migrations, Centre and Periphery, Acculturation, Island Archaeology κ.α.
Το νεο αυτο βιβλιο ακολουθει σημαντικες δημοσιευσεις των τελευταιων χρονων, οπως ειναι οι μονογραφιες των C. Broodbank, The Making of the Middle Sea (2013) και N. Demand, The Mediterranean Context of Early Greek History (2011) - οι οποιες εξεταζουν την Μεσογειο απο τις απαρχες τις εως την κλασικη εποχη - αλλα και τα πρακτικα των συνεδριων H. Matthäus et al. (eds.) Der Orient und die Anfänge Europas: Kulturelle Beziehungen von der Späten Bronzezeit bis zum Frühen Eisenzeit. Konferenz Erlangen 2005. PHILIPPIKA 42 (2011), DEGUWA: In Poseidons Reich XVI. Frühe Fahrt im Mittelmeer von den Anfängen bis zum 800 v. Chr. Konferenz Heidelberg 2011 και V. Karageorghis - N. Stampolidis (eds.) Sea Routes. Conference Rethymnon 2003, τις εκθεσεις N. Stampolidis (Ed.) PLOES. Exhibition Athens 2003 και P. Blome (Ed.) Orient, Zypern und Frühes Griechenland - Dauerausstellung Basel, καθως και τα εγχειριδια (handbooks) των Fischer, Frühgriechische Geschichte (Darmstadt 2010), Collins, From Egypt to Babylon: The International Age, 1550-500 BC (British Museum Press, London 2005), Welwei, Die Frühzeit der Griechen (Munich 2005) και Poursat, οι προκλασικοί πολιτισμοί του Αιγαίου (Αθήνα 2000).
Κοινη συνισταμενη της πλειοψηφιας των προαναφερομενων τιτλων δεν ειναι μονο η ενασχοληση των με την μεσογειακη λεκανη, αλλα και η μελετη των πολιτισμων της εν λογω περιοχης ειδικα μεταξυ της Ύστερης Εποχής του Χαλκού και της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου - χωρις να υποσκελιζεται, αλλα ουτε και να αγνοειται ή να υπερτιμαται το φερομενο και ως χασμα των λεγομενων "Σκοτεινών Χρόνων" (οι οποιοι, οπως εχουμε ηδη δει στο σχετικο κειμενο, αφορουν κυριως την απουσια γραφης και την εικονογραφικη συνεχεια στα μοτιβα κεραμεικης και σε αλλα ειδη τεχνεργων, τα οποια ειναι συνδεδεμενα με την μυκηναικη ανακτορικη κοινωνια, οπως λ.χ. οι φρεσκογραφιες και η σφραγιδογλυφια). Ειδικα σε αυτο το τελευταιο ζητημα εχουμε ηδη επισημανει την άποψη μιας ευρειας μεριδας αρχαιολογων - οι οποιοι δεν προερχονται απο τον αγγλοσαξωνικο ακαδημαικο κυκλο, ο οποιος, οπως δειχνει και η πλειονοτητα των προαναφερομενων μελετων, αδιαφορει για αυτου του ειδους τις προκλησεις ...
Οι θιασωτες της θεωριας που αναφερουμε στο αρθρο του Μαιου 2014 - αυτοι που διαρκως επαναλαμβανουν "MIND THE GAP!" οπου βρεθουν κι οπου σταθουν, μπορει μεν να εχουν σε καποια βαση δικιο οταν επισημαινουν τους κινδυνους που ελοχευουν ειτε απο την υπο-, ειτε απο την υπερτιμηση του φαινομενου των "Σκοτεινων Χρονων", δειχνουν ομως οτι αγνοουν, οχι μονο τις προαναφερομενες δημοσιευσεις, αλλα και παλαιοτερες, οπως την μονογραφια του P. Demargne, La Naissance de l´art Greque (εργο που εχει μεταφραστει απο την δεκαετια του 1960 στα αγγλικα και τα γερμανικα και πριν απο λιγα χρονια ευτυχησε να εκδοθει και σε ελληνικη μεταφραση - καλυπτει δε το φασμα απο την νεολιθικη εως την πρωιμη αρχαικη εποχη), καθως και τα εγχειριδια των J. Boardman, Pre-Classical: From Crete to Archaic Greece (1978) και M. Finley, Early Greece: The Bronze and Archaic Ages (1970). Αγνοουν μελετες σχετικες με την ερευνα περιοχων του Αιγαιου και της ανατολικης Μεσογειου μεταξυ των προαναφερομενων περιοδων της Υστερης Εποχης Χαλκου και Πρωιμης Εποχης Σιδηρου, οπως ειναι οι ακολουθες: R. Hampe - E. Simon, 1000 Jahre Frühgriechische Kunst (Munich), V. Karageorghis, Early Cyprus: Crossroads of the Mediterranean, 1600-500 BC (Athens), A. B. Knapp, Prehistoric and Protohistoric Cyprus (Cambridge), J. Smith, Art and Culture in Cyprus from the Bronze Age into the Iron Age (Cambridge), Stampolidis et al. (eds.) Eastern Mediterranean: Cyprus-Dodecanese-Crete, 16th-6th Cent. BC (Conference and Exhibition Rethymnon 1998), Exhibition Louvre/ Paris 2014-2015: Rhodes. Une ile greque aux partes de l´Orient, XVe-Ve siècle avant J.-C., S. Wallace, Ancient Crete: From successful Collapse to Democracy´s alternatives, 12th to 5th Cents. BC (Cambridge), W. Eckschmitt, Kunst und Kultur der Kykladen: Bronzezeit, geometrische und archaische Zeit (Mainz), F. Prayon – A.-M. Wittke, Kleinasien vom 12. bis 6. Jh. v. Chr.
Kartierung und Erläuterung archäologischer Befunde und Denkmäler,
TAVO-Beih. B 82 (Wiesbaden 1994). Και προφανως θα αγνοουν το αρθρο του διαπρεπους Τσεχου καθηγητη Jan Bouzek στο διτομο εργο για τους Σκοτεινους Αιωνες, αφιερωμενο στη μνημη του Coulson και σε επιμελεια Α. Μαζαρακη-Αινιαν (βλ. κειμενο Φεβρουαριου 2011 εντ.) το οποιο δημοσιευτηκε πριν απο 2 χρονια περιπου. Στο αρθρο του ο Bouzek επιχειρει μια συνδεση της εικονογραφιας απο την Υστεροελλαδικη ΙΙΙ στην Υστερογεωμετρικη Εποχη. Δεν εχουμε υποψιν μας να εχει κανενας αντικρουσει τα επιχειρηματα του Τσεχου Αρχαιολογου με ενα "MIND THE GAP!" - προφανως το δαχτυλο το κουνανε μονο σε ανυπερασπιστους αλλα φερελπιδες φοιτητες ...
Η παραθεση της προαναφερομενης βιβλιογραφιας πιστευουμε οτι κατεδειξε το ορθον των συλλογισμων μας. Ημεις θα συνεχισουμε να ασχολουμαστε με τον Αιγαιακο χωρο και την ευρυτερη περιοχη της (ανατολικης και οχι μονο αυτης) Μεσογειου, τοσο κατα την Υστερη Εποχη του Χαλκου, οσο και κατα την Πρωιμη Εποχη του Σιδηρου, οπως αναφερουμε και στο κειμενο του Μαιου 2014. Γνωριζουμε οτι ειναι δυσκολο, θα προσπαθησουμε να ειμαστε προσεκτικοι και καποτε θα βρουμε τον τροπο μας να γεφυρωσουμε το χασμα μεταξυ των δυο προαναφερομενων περιοδων ενωνοντας τες. Η βιβλιογραφικη παραθεση στο παρων αρθρο οχι μονο μας αποδεικνυει οτι αυτο ειναι εφικτο - μας γεμιζει επισης με ελπιδα και σιγουρια για τον ιερο αυτο σκοπο.
Σχετική βιβλιογραφία αναφορικά με θρησκευτικές πρακτικές:
AntwortenLöschenG. Marakas, Ritual Practice between the Late Bronze Age and Proto-Geometric Periods of Greece. BAR-IS 2145 (Oxford 2010); L. Peloschek, Der Umgang mit Vergangenheit in peloponnesischen Heiligtümern im 1. Jt. v. Chr.: Gestaltung von Heiligtümern, Bilderwelt, Kultpraxis (Diss. Univ. Vienna 2012 - unpublished).
Επίσης: R. S. Fox, Feasting Practices and Changes in Greek Society from the Late Bronze Age to Early Iron Age. BAR-IS 2345 (Oxford 2012).
Ulrike Berndt, Sanctuaries in their Social Contexts in Late Bronze Age and Early Iron Age Greece. Antiquitates. Archäologische Forschungsergebnisse 74 (Hamburg 2020). Verlag Dr. Kovač
LöschenM. Prent, Cretan Sanctuaries and Cults: Continuity and Change from Late Minoan III C to the Archaic Period (Leiden 2005).
LöschenN. Mureddou, A Barrier to be broken: Change and Continuity in the Transition between Bronze and Iron Age Aegean from the observation of burial contexts and grave goods (PhD thesis Univ. Birmingham 2016).
LöschenΕπιπλέον: Ł. Niesiołowski-Spanò - M. Węcowski (eds.), Change, Continuity, and Connectivity. North-Eastern Mediterranean at the turn of the Bronze Age and in the early Iron Age. PHILIPPIKA 118(Wiesbaden: Harrassowitz Verlag 2018).
AntwortenLöschenI. S. Lemos - A. Kotsonas (eds.) A Companion to the Archaeology of Early Greece and the Mediterranean, 2 vols. Blakcwell (2020).
AntwortenLöschenS. Deger-Jalkotzy - I. S: Lemos (eds.) Ancient Greece: From the Mycenaean Palaces to the Age of Homer (2006).
AntwortenLöschen
AntwortenLöschenJ. P. Emanuel, Naval Warfare and Maritime Conflict in the Late Bronze and Early Iron Age Mediterranean. Ancient Warfare Series Volume 2 (2020);
A. Fantalkin - A. Yasur-Landau (eds.)Bene Israel: Studies in the Archaeology of Israel and the Levant during the Bronze and Iron Ages in Honour of Israel Finkelstein (2008);
A. Gilboa - A. Yasur-Landau (eds.) Nomads of the Mediterranean: Trade and Contact in the Bronze and Iron Ages. Studies in Honor of Michal Artzy (2020).
Stefanos GIMATZIDIS - Magda PIENIĄŻEK - Sıla MANGALOĞLU-VOTRUBA (eds.), Archaeology across Frontiers and Borderlands. Fragmentation and Connectivity in the North Aegean and the Central Balkans from the Bronze Age to the Iron Age. OREA 9 (Vienna 2018).
AntwortenLöschenF. Blakolmer, Mykene – Kynos – Athen: Diskontinuitäten und Kontinuitäten in der Ikonographie Griechenlands vom 14. bis zum 8. Jahrhundert v. u. Z., in: M. Offenmüller (Ed.) Identitätsbildung und Identitätsstiftung in griechischen Gesellschaften, Vorträge gehalten im Rahmen eines Symposiums von 28. – 29. Jänner 2010, A.R.G.E.I.A. 1 (Graz 2012) 11–70;
AntwortenLöschenJ, Bouzek, Studies of Homeric Greece (Prague 2018);
E. A. Braun-Holzinger – H. Matthäus, Die nahöstlichen Kulturen und Griechenland an der Wende vom 2. zum 1. Jt. v. Chr. Kolloquium SFB 295, JGU Mainz (2002);
S. Hiller, Kontinuität und Diskontinuität zwischen der mykenischen Epoche und dem Zeitalter Homers, in: N. Dimoudis – A. Kyriatsoulis (Hrsg.) Die Geschichte der hellenischen Sprache und Schrift vom 2. zum 1. Jt. v. Chr. Bruch oder Kontinuität? Tagung Ohlstadt 2 (1998)141-158;
G. D. Middleton (Ed.) Collapse and Transformation: The Late Bronze Age to Early Iron Age in the Aegean (Oxford 2020);
I. Morris, The collapse and regeneration of complex society in Greece, 1500-500 BC., in: G. Schwartz – J. J. Nichols (eds.) After Collapse. The Regeneration of Complex Societies (2006) 72-84;
S. C. Murray, The Collapse of the Mycenaean Economy. Imports, Trade and Institutions, 1300-700 BCE. (Cambridge 2017);
D. Musti – A. Sacconi – L. Rocchetti – M. Rocchi – E. Scafa – L. Sportiello – M. E. Giannotta (eds.) La Tradizione dal Miceneo all´ Alto Archaismo. Konferenz (1991);
G. Nightingale, Vom Untergang zum Neubeginn. Von der mykenischen zur griechischen Welt, in: Breitwieser, R. – Frass, M. – Nightingale, G. (Hrsg.), Calamus. Festschrift für Herbert Graßl zum 65. Geburtstag. Philippika 57 (Wiesbaden 2013) 323-340;
V. Parker, From Mycenaean Times to Classical Greece. Continuity or Discontinuity?, Prudentia 39, 2007, 1-26;
Sorensen-Thoma (Ed.) The Bronze Age – Iron Age Transition in Europe. BAR-IS 483 (Oxford 1989);
J. C. Waldbaum, From Bronze to Iron. The Transition from the Bronze Age to the Iron Age in the Eastern Mediterranean. SIMA 54 (1978).
Regional Study: Chr. Souyoudzoglou-Haywood, The Ionian Islands in the Bronze Age and Early Iron Age, 3000-800 BC (Liverpool 1999).
AntwortenLöschenJ. Maran ‒ R. Băjenaru ‒ S.-C. Alinincăi ‒ A.-D. Popescu ‒ S. Hansen (Hrsg.), Objects, Ideas and Travelers. Contacts between the Balkans, the Aegean and Western Anatolia during the Bronze and Early Iron Age. Volume to the Memory of Alexandru Vulpe. Proceedings of the Conference in Tulcea, 10th‒13th November 2017, Universitätsforschungen zur prähistorischen Archäologie 350 (Bonn 2020) ;
AntwortenLöschenF. Ruppenstein, Cremation Burials in Greece from the Late Bronze Age to the Early Iron Age. Continuity or Change?, in: M. Lochner ‒ F. Ruppenstein (Hrsg.), Brandbestattungen von der mittleren Donau bis zur Ägäis zwischen 1300 und 750 v. Chr. Akten des internationalen Symposiums an der Österreichischen Akademie der Wissenschaften in Wien, 11.‒12. Februar 2010 (Wien 2013) 185–196.