ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΑΙΓΑΙΑΚΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ;

 Η αγαπη του γραφοντος για συγκεκριμενα ζητηματα αρχαιολογικης φυσεως ειναι γνωστη, οπως φυσικα και τα ενδιαφεροντα του για σαφεις θεματικες και χωροχρονικες τοποθετησεις στην αρχαιολογικη ερευνα. Για ολα αυτα παραπεμπει και στο ακριβως προηγουμενο κειμενο του Απριλιου του τρεχοντος ετους.

 Εδω και λιγα χρονια ομως, κατι εχει αλλαξει. Ιδιαιτερα στη Γερμανια. Σε λιγο παλαιοτερο κείμενο γραφαμε οτι, οποιος θελει να ασχοληθει με το γνωστικο αντικειμενο της λεγομενης "Αιγαιακης Αρχαιολογιας" στη Γερμανια, πρεπει να σπουδασει στα τμηματα Κλασικης και Προιστορικης Αρχαιολογιας του παν/μιου της Χαιδελβεργης. Ή στις σχολες Κλασικης Αρχαιολογιας των παν/μιων Φραιμπουργκ, Ερλανγκεν, Μαρβουργου και στο παν/μιο Χουμπολτ του Βερολινου. Αυτα ομως δεν ισχυουν πλεον. 

 Προτου δωθουν οι επεξηγησεις του πως και γιατι, οφειλουμε να εξηγησουμε τι εστι "Αιγαιακη Αρχαιολογια" και πως την οριζουμε. Προκειται για ειδικευση της Αρχαιολογιας που ειναι γνωστη επισης και ως "Αιγαιακη Προιστορια" και ασχολειται με την μελετη των πολιτισμων του Αιγαιου της Εποχης του Χαλκου (2. χιλ. π. Χ.): Τον Κυκλαδικο, τον Κρητομινωικο και τον Μυκηναικο (της ηπειρωτικης Ελλαδος). Στην Γερμανικη η ειδικευση ειναι γνωστη με τους ορους "Ägäische Frühgeschichte", "Ägäische Frühzeit" και "Ägäische Bronzezeit". Μολονοτι ενας Γερμανος εμπορος, ο Χαινριχ (Ερρικος) Σλημαν ηταν εκεινος, ο οποιος με τις ανασκαφες του εθεσε τα θεμελια για την μελετη της Αιγαιακης Αρχαιολογιας, η ειδικευση αυτη - μαζι με την Ετρουσκολογια - αντιμετωπιζεται λιγο εως πολυ σαν παριας στις γερμανικες αρχαιολογικες σχολες. Εναποκειται (1) στα ενδιαφεροντα του εκαστοτε καθηγητη - και τις πιεσεις που μπορει αυτος να ασκησει, προκειμενου να επιβληθει και (2) στην παραδοση της εκαστοτε αρχαιολογικης σχολης - η οποια οφειλεται στον καθηγητη που θα την ζυμωσει με τα ενδιαφεροντα και το εργο του, ωστε να μπορεσει να διαδαχτει η εν λοφω ειδικοτητα. Στην Χαιδελβεργη π.χ. τα δυο αυτα στοιχεια συνδυαστηκαν: Στην μεν Κλασικη Αρχαιολογια, πρωτα με τον Roland Hampe και εν συνεχεια με τον Jörg Schäfer. Μεταξυ 1991-2001 τν σκυταλη κρατησε ο W.-D. Niemeier και απο τα 2003 ο Διαμαντης Παναγιωτοπουλος. Στην Προιστορικη Αρχαιολογια, ο V. Milojic και επειτα ο H. Hauptmann. Απο τα 1997, ο Joseph Maran. Τα ερευνητικα ενδιαφεροντα στις δυο αυτες σχολες της Χαιδελβεργης ειναι η Μινωικη Αρχαιολογια (στο Ινστ. Κλασ. Αρχ.) και η μελετη των βαλκανικων και αιγαικων πολιτισμων της Νεολιθικης και της Εποχης του Χαλκου (με εμφαση τις τελευταιες 2 δεκαετιες τουλαχιστον, λογω της ανασκαφης του Μαραν, στην μυκηναικη εποχη) στο Ινστ. Προιστ. Αρχ. 

 Στις υπολοιπες αρχαιολογικες σχολες υπαρχει επισης η παραδοση της συνεχειας, οπως λ.χ. στο Φραιμπουργκ. Εκει ξεκινησε με τον Joseph Wiesner για να συνεχισει με τους Gerhard Hiesel και W.-D. Niemeier. Μιας και ο δευτερος εφυγε για Χαιδελβεργη, ο πρωτος συνεχισε μονος του απο το 1991 μεχρι και την συνταξιοδοτηση του στα 2007. Διαδοχος του Αυστριακου Hiesel οριστικε η επισης αυστριακης καταγωγης Birgitta Eder, η οποια επεστρεψε στην Βιεννη στα 2014. Ο πρωην μαθητης του Hiesel, Florian Ruppenstein ανελαβε απο τοτε να διδαξει την εν λογω ειδικοτητα. Στο Μαρβουργο ξεκινησε την παραδοση ο Friedrich Matz, τον οποιο διαδεχτηκαν ο Ingo Pini και επειτα ο Walter Müller. Στο Χουμπολτ του Βερολινου διδαξε μεχρι και λιγο μετα την πτωση του Τειχους ο νυν διευθυντης του Μουσειου Σλημαν στο Ankershagen και απο τα μεσα περιπου της δεκαετιας του 1990 ο Veit Stürmer. O B. Hänsel εκπροσωπησε το αντικειμενο ως διδασκων Προιστορικη Αρχαιολογια στο Ελευθερο παν/μιο Βερολινου. Στο Ερλανγκεν χωρις προυπαρχουσα παραδοση, ο Hartmut Matthäus εδωσε το στιγμα του, οπως εκανε πολλα χρονια πριν, ο καθηγητης του, ο πολυς Buchholz στο Gießen, γειτονικα του Μαρβουργου. Το ιδιο ισχυει και για τον Wolfram Schiering στην γειτονικη πολη της Χαιδελβεγης Μαννχαιμ. Τελος, ο Klaus Kilian, διευθυντης των ανασκαφων της Τιρυνθας πριν απο τον Μαραν, διδαξε το αντικειμενο στο τμημα Προιστορικης Αρχαιολογιας της Βοννης.

 Οπως γραφτηκε και ανωτερω, μολονοτι οι βασεις της ειδικοτητας τεθηκαν απο Γερμανο, εκεινη αντιμετωπιζεται ως "Randkultur" εντος της Κλασικης και της Προιστορικης Αρχαιολογιας των Γερμανικων παν/μιων. Με την μεν πρωτη να ριχνει το βαρος στην γλυπτικη, την αρχιτεκτονικη και την κεραμεικη της κλασικης αρχαιοτητος, και την δευτερη να εστιαζει στους κεντροευρωπαικους πολιτισμους απο την νεολιθικη εως το τελος της ρωμαικης εποχης. Επιπλεον, εδω και δεκαετιες ΔΕΝ εχουν κυκλοφορησει σχετικα εγχειριδια και εικονογραφημενοι τομοι στη Γερμανια ειδικά για την Αιγαιακη Αρχαιολογια. Φοιτητες και ενδιαφερομενοι ανατρεχουν, ειτε στην αγγλογλωσση βιβλιογραφια (βλ. κειμενο 18.05.2010 εντ.), ειτε στα πεπαλαιωμενα εργα των Matz (Kreta, Mykene, Troja), Buchholz - Karageorghis (Altägäis und Altzypern), Marinatos (Kreta, Thera und das mykenische Hellas). Και αυτο δεν ειναι το χειροτερο!

 Το χειροτερο ειναι, οτι τοσο οικονομικοι (π.χ. περικοπες των κρατιδιων στα παν/μια που οδηγουν σε συρικνωση των θεσεων των διδασκοντων), οσο και αλλοι λογοι ( π.χ. τα επιστημονικα ενδιαφεροντα των διδασκοντων και η αντιμετωπιση της Αιγαιακης Αρχαιολογιας που προαναφερθηκαν) συντελουν ωστε το γνωστικο αντικειμενο να περιοριζεται δραματικα! Η εδρα στο Μαννχαιμ λ.χ. καταργηθηκε μετα τον θανατο του Schiering. Στο Βερολινο απλα αλλαξε το γνωστικο αντικειμενο μετα την συνταξιοδοτηση του Hänsel και τον αιφνιδιο χαμο του Stürmer. Ομοιως σε Γκισσεν και Βοννη μετα τους Buchholz και Kilian αντιστοιχα. Τα ιδια και στο Μαρβουργο, αφου συνταξιοδοτηθηκαν οι Pini και Müller. Σε ολες αυτες τις περιπτωσεις, οι αντικαταστατες/ διαδοχοι ασχολουνται με κλασικα θεματα, οπως αρχαικη-κλασικη-ελληνιστικη γλυπτικη, μελανομορφη και ερυθρομορφη κεραμεικη, ρωμαικα πορτραιτα και σαρκοφαγοι κτλ. Ακομη και το "Corpus der Minoischen und Mykenischen Siegel (CMS)", εργο του Μαρβουργου, μεταφερθηκε στην Χαιδελβεργη. Οσο για το Ροστοκ, μπορει το εκει αρχαιολογικο ινστιτουτο να φερει την ονομασια "Heinrich Schliemann Institut für Altertumswissenschaften", Αιγαιακη Αρχαιολογια ομως δεν διδασκεται! Στο δε Ερλανγκεν, ο Matthäus θα μεινει για αλλα δυο χρονια στην εδρα. Τι θα γινει ομως μετα; Θα διαγραφει η εδρα; Θα δωθει σε καποιον αλλον με διαφορετικο γνωστικο αντικειμενο; Ακομα και στα τμηματα Προιστορικης Αρχαιολογιας δεν ειναι καλυτερη η κατασταση, αφου οι αποφοιτοι αυτων με ειδικευση στην Αιγαιακη Αρχαιολογια (π.χ. Melissa Vetters, Lorens Rahmstorf, Reinhart Jung) εχουν αναγκαστει να εργαστουν εκτος Γερμανιας. Προς το παρον, περαν της Χαιδελβεργης (Maran/ Παναγιωτοπουλος), του Ερλανγκεν (Matthäus) και του Φραιμπουργκ (Ruppenstein), μονο ο Bertemes, καθως και ο Müller-Carpe μαζι με τον Mühlenbruch διδασκουν Αρχαιολογια Αιγαιου στα προιστορικα τμηματα των παν/μιων Χαλλε και Μαρβουργου αντιστοιχα. Κριμα για μια χωρα με πλουσια παραδοση στις αρχαιογνωστικες επιστημες - και με πολλα θετικα στοιχεια, οπως π.χ. τα σχετικα χαμηλα διδακτρα, την δυνατοτητα (κατα την μεσαιωνικη και αναγεννησιακη παραδοση, συμφωνα με την οποια διδασκοντες και διδασκομενοι αλλαζαν συχνα πολεις) αλλαγης παν/μιου ακομα και μετα απο ενα εξαμηνο σπουδων, την δυνατοτητα να επιλεξει ο ιδιος ο φοιτητης θεματα για τις εξετασεις και τις προ-, μεταπτυχιακες εργασιες του, οπως και για την διατριβη του (και να αναπτυξει με αυτον τον τροπο τα προσωπικα του επιστημονικα ενδιαφεροντα), καθως και την παραδοση του Auslandsstipedium, κατα το οποιο ο υποτροφος ταξιδευει για εναν χρονο με εξοδα της Γερμανικης Αρχαιολογικης Σχολης, κατα κυριο λογο στις χωρες της Μεσογειου (ως αναμνηση ή καλυτερα ως συνεχεια της παραδοσης της Grandtour των επιφανων Ευρωπαιων λογιων/ περιηγητων/ χαρτογραφων των 17ου - 19ου αιωνος)...

 Μετα απο αυτην την σοκαριστικη παραθεση, αναρωτιεται ο γραφων (και δεν προκειται για ρητορικες ερωτησεις): Τι θα γινει με την Αιγαιακη Αρχαιολογια στη Γερμανια; Εχει μελλον; Ή θα περιοριστει ακομα περισσοτερο; Τι θα κανουν ολοι οσοι ενδιαφερονται για αυτην; Πρεπει να σπουδασουν στην Χαιδελβεργη ή στο Φραιμπουργκ; Ή μηπως να πανε στην Αυστρια, η οποια κραταει ακομα αναμεσα στις γερμανοφωνες χωρες; Ή μηπως πρεπει να παμε ολοι οσοι αγαπαμε το αντικειμενο στην Αγγλια; Εκει βεβαια ειναι πολυ διαφορετικα τα πραγματα. Αλλη η νοοτροπια. Οι σχολες ειναι καπως πιο ιδιωτικοποιημενες. Σχεδον καθε παν/μιο της Αγγλιας (π.χ. London, Nottingham, Southampton, Bristol, Liverpool, Manchester, Edingborough, Dublin, Oxford, Cambridge) περιεχει τομεα Αιγαιακης Αρχαιολογιας, ενω πολλα απο αυτα προσφερουν συγκεκριμενα Μαστερς πανω στην ειδικευση (π.χ. UCL, Glasgow, Sheffield, το οποιο - οπως η Χαιδελβεργη και το Σαλζβουργο αντιστοιχα - αποτελει κεντρο σπουδων του εν λογω αντικειμενου). Κατι παρομοιο προσπαθει να γινει εδω και λιγα χρονια και στη Γερμανια, με το παν/μιο του Μποχουμ, το οποιο θελει να αποτελεσει κεντρο Μεσογειακων σπουδων και με κατευθυνση Αιγαιακης Αρχαιολογιας. Αποτελει μεν μια μικρη αχτιδα παρηγοριας, αρκει ομως αυτο για μια τοσο μεγαλη χωρα οπως η Γερμανια, η οποια διαθετει τμηματα αρχαιολογιας σε πολεις που συνδεονται γεωγραφικα μεταξυ τους (π.χ. Bonn-Köln, Darmstadt-Mainz-Frankfurt, Halle-Leipzig, Kassel-Göttingen, Marburg-Gießen, Augsburg-München, Trier-Saarbrücken); Υποψιν, το γνωστικο αντικειμενο της Αιγαιακη Αρχαιολογιας (πλην του τμηματος Προιστορικης Αρχαιολογιας στο Χαλλε) δεν διδασκεται σε καμια εκ των προαναφερομενων πολεων. Γιατι; Γιατι να περιοριστει μονο σε Χαιδελβεργη, Φραιμπουργκ, Ερλανγεν και Μποχουμ; Γιατι να μην υπαρξουν κινητρα και προυποθεσεις (οπως και στην Αγγλια - με απολυτη κατανοηση για τα οικονομικα προβληματα του κλαδου) για να διδαχτει και σε αλλα γερμανικα παν/μια; Γιατι θα πρεπει να μεταναστευσουν απο την χωρα ολοι οσοι αγαπουν την Αιγαιακη Αρχαιολογια;