Go west, young man!

Ηδη απο την χρονικη περιοδο, η οποια ονομαστηκε απο ορισμενους "ελληνικη Αναγεννηση" η´ "ομηρικη εποχη", κατα τον 8ο αι. π. Χ. περιπου, πολλες ελληνικες πολεις, οχι μονο συμμετειχαν ενεργα στο εμποριο που ανθουσε στην Μεσογειο, μεταφεροντας τα προιοντα τους, και δημιουργοντας εμπορικα κεντρα σε μακρινες περιοχες, οπως η Αλ Μινα στην Συροπαλαιστινη, αλλα εστελναν και οικιστες - παντα σχεδον με την συμφωνη γνωμη του Μαντειου των Δελφων- ωστε να δημιουργησουν μονιμες εστιες κατοικισης σε χωρους εκτος του ελληνικου. Στο εγχειρημα συμμετειχαν φτωχοι αγροτες που εβρισκαν τις συνθηκες διαβιωσης τους σκληροτατες επι ελληνικου εδαφους, αλλα και φιλοδοξοι τυχοδιωκτες, που επιθυμουσαν πλουτο και δοξα στον Νεο Κοσμο. Πρωτοστατες της κινησης αυτης υπηρξαν οι Ευβοεις, που δημιουργησαν αποικιες στην Ιταλια, καθως και οι Μιλησιοι, που ιδρυσαν πολεις στην Μαυρη Θαλασσα. Οι συνθηκες υπο τις οποιες δημιουργηθηκε και αναπτυχθηκε το φαινομενο αυτο της μεταναστευσης και ιδρυσης πολεων θυμιζει το ρευμα των Ιρλανδων, Γερμανων, Ιταλων, Ελληνων προς την Αμερικη, αφου αυτη ειχε ηδη ανακαλυφθει, ερευνηθει και ανεξαρτητοποιηθει. Τοτε που η προτροπη "go west young man!" ηχουσε σαν ζεστη, πατρικη συμβουλη προς τον καθενα που αναζητουσε καλυτερη μοιρα και ενα μεριδιο απο την νεοαποκτηθεισα Καλιφορνια.

Χαρτης της Σικελιας

Ομοιως και οι αρχαιοι Ελληνες κινηθηκαν προς την Δυση. Η Σικελια, το μεγαλυτερο νησι της Μεσογειου, ειναι ενα απο τα μερη, τα οποια αποικισαν. Το νησι με το τριγωνικο σχημα και το βορειο ακρο του να απεχει μολις περιπου 40 χλμ. απο την Καλαβρια και την ηπειρωτικη Ιταλια τελουσε ολες τις προδιαγραφες που απαιτουσαν οι Ελληνες. Το κλιμα και η βλαστηση του δεν διαφερουν απο τα αντιστοιχα της ηπειρωτικης Ελλαδας. Τα συκα και οι ελιες που ευδοκιμουν, εδωσαν το ονομα τους στο νησι, λενε καποιοι. Γυρω απο το ηφαιστειο της Αιτνας βρισκει κανεις αμυγδαλιες και φυστικοδενδρα, αλλα και βελανιδιες και οξιες. Κοντα στις ακτες υπαρχουν πευκα. Σε νεωτερους χρονους επισης εγινε εισαγωγη, καλλιεργεια και παραγωγη εσπεριδοειδων.

Αιτνα. Ο ογκος του ηφαιστειου δεσποζει και κυριαρχει στο νησι.

Σε αυτο το νησι λοιπον, εγκατασταθηκαν οι Ελληνες και δημιουργησαν πολεις. Την Ζανγκλη κοντα στην σημερινη Μεσσινη, το Ταυρομενιον στην συγχρονη Ταορμινα, την Κατανη, τους Λεοντινους, τα Μεγαρα Υβλαια, τις Συρακουσες, τον Γελα, τον Ακραγα, την Ηρακλεια, τον Σελινουντα, την Πανορμο στο σημερινο Παλερμο, την Ημερα... Οι πολεις αυτες ειχαν προσβαση προς την θαλασσα και βρισκονταν πολυ κοντα σε ποταμια και πηγες που τις παρειχαν ποσιμο νερο. Επισης, λογω της φυσικης τους θεσης, ειχαν ολες σχεδον πολυ καλη αμυντικη υπεροχη σε περιπτωση πολεμου. Οι ελληνικες πολεις της Σικελιας ακμασαν γρηγορα. Μαζι με τις αντιστοιχες αποικιες της νοτιου Ιταλιας απετελεσαν εναν ακομη πολο ελληνισμου, αυτην την φορα στη Δυση, προς αντιδιαστολη με τα κεντρα της Μικρας Ασιας. Ηταν η "Νεα Ελλαδα", η´ "Magna Graecia". Η πιο ισχυρη πολη κρατος της Σικελιας υπηρξε η Συρακουσα. Ιδρυθηκε στα 734 π. Χ. και υπο την κυριαρχια του τυραννου Διονυσιου του Ι. του Πρεσβυτερου απλωσε την κυριαρχια της, οχι μονο πανω στο νησι, ιδρυοντας δικες της αποικιες, αλλα και σε ολη την νοτιο Ιταλια. Τον 5ο. αι. π.Χ., οι Συρακουσες βλεπονταν ως μεγας ανταγωνιστης της πολης των Αθηνων.

Ο ναος Ε στον Σελινουντα. Αποδιδεται στην Ηρα. Κλασσικος δωρικος περιπτερος του 5ου αι. π. Χ.

Ο ελληνισμος της Σικελιας ακμασε ως το 241 π. Χ., οποτε το νησι κατακτηθηκε απο τους Ρωμαιους και μεταβληθηκε σε επαρχια τους. Κατοπιν γνωρισε πολλους αφεντες: 468 με 476 μ. Χ. τους Βανδαλους, 476 με 535 μ. Χ. τους Οστρογοτθους, 535 με 827 μ. Χ. τους Βυζαντινους, 568 με 827 μ. Χ. τους Λανγκοβαρδους, 827 με 1061 μ. Χ. τους Αραβες, 1061 με 1194 μ. Χ. τους Νορμανδους. Τους τελευταιους διαδεχεται η δυναστεια των Χοχενσταυφεν, μεταξυ 1194 και 1266. Ακολουθει η δυναστεια των Αντζου (1266-1282), η οποια εκδιωχθηκε με επανασταση, ωστε να παρει την θεση της η δυναστεια των Αραγκον (1302-1713) και της Σαβοιας (1713-1720). Μεταξυ 1720 και 1735 η Σικελια αποτελεσε προτεκτορατο της αυστριακης αυτοκρατοριας, ενω η δυναστεια των Βουρβονων εξουσιασε το νησι μεταξυ 1735 και 1860. Την ιδια χρονια οι Βουρβονοι εκδιωχθηκαν απο τον εθνικο ηρωα της Ιταλιας Τζιουζεππε Γκαριμπαλντι, ο οποιος την επομενη χρονια, ουσιαστικα παρεδωσε το νησι στον ιταλο βασιλια Βιτωριο Εμμανουελε, συνενωνοντας κατα αυτον τον τροπο, την Σικελια με την Ιταλια.

Παραλια στο Ταυρομενιον, τη σημερινη Ταορμινα. Η θαλασσα αποτελουσε για τους αρχαιους μεσογειακους λαους πηγη ενεργειας και πλουτου χαρις την αλιεια και το εμποριο.

Το επομενο μεγαλο ιστορικο γεγονος που σχετιζεται με την Σικελια, αφορα την εισβολη των Συμμαχων, κατα τον Ιουλιο και τον Αυγουστο του 1942, στο νησι, με στοχο την απελευθερωση του απο τις δυναμεις του Αξονα. Και μεσω της απελευθερωσης της Σικελιας, θα επετυγχαναν και την απελευθερωση της ιταλικης χερσονησου.

Οι δυναμεις του αμερικανου Παττον και του βρετανου Μοντγκομερι εισεβαλαν απο τα νοτια και τα νοτιανατολικα του νησιου. Μολονοτι ειχαν μεγαλες απωλειες, τοσο κατα την αποβαση, οσο και κατα τις μαχες που ακολουθησαν, καταφεραν να υπερτερησουν των αντιπαλων τους και μπηκαν θριαμβευτες στο Παλερμο.

Τυπικη αρχιτεκτονικη δομη πολης στην Ιταλια, η οποια εχει τις πηγες της στον Μεσαιωνα και την αραβικη επιρροη. Εδω, η παλια πολη της Piazza Armerina.

Σημερα η Σικελια στηριζεται στα αγροτικα προιοντα που παραγει, αλλα και στον τουρισμο. Ωστοσο υπαρχουν πολλα προβληματα, στον τομεα της γραφειοκρατειας και στο κυκλοφοριακο. Υπαρχει επισης διαφθορα στον δημοσιο τομεα. Πολλα πραγματα μπορουν να γινουν, που δεν απαιτουν τεραστια ποσα. Μια γεφυρα π.χ. που θα ενωνε την Σικελια με την ηπειρωτικη Ιταλια, θα εδινε μεγαλη ανασα στον τουρισμο και το εμποριο, δεδομενου οτι ανθρωποι, προιοντα και οχηματα θα διακινουνταν ανετα. Λεοφορεια που να εξυπηρετουν τους τουριστες που επιθυμουν να συνδυασουν επισκεψεις σε αρχαιολογικους χωρους και μουσεια με παραλιες και εστιατορια θα αυξαναν το κυρος του νησιου ως τουριστικου παραδεισου. Σε αυτα τα σημεια, η Σικελια βρισκεται δυστυχως ακομα σε νηπιακο σταδιο.

Ισως αυτο να οφειλεται απο την μια μερια και στην ψυχολογια των ιδιων των Σικελων. Μερικες φορες ειναι τετοια η κουτοπονηρια τους, η ξεροκεφαλια και ο εγωισμος τους, που το ρητο "ουνα φατσα-ουνα ρατσα" μοιαζει να ειναι πραγματικοτητα! Ειναι ανοργανωτοι και οδηγουν σε στενους δρομους με στροφες με μεγαλες ταχυτητες, μιλοντας ταυτοχρονως απο τα κινητα τους. Αλλες φορες σταματανε επι τοπου για να μιλησουν με γνωστους τους. Φυσικα βεβαια και εχουν και προτερηματα, οπως και οι γειτονικοι τους Ελληνες. Ειναι εγκαρδιοι, φιλοξενοι, εξυπνοι, εξυπηρετικοι. Στις διατροφικες συνηθειες υπαρχουν καποιες μικρες διαφορες. Αγαπουν τα θαλασσινα, το καλο κρασι, τα ποιοτικα κρεατα. Τις μακαροναδες, συνηθως με σαλτσα τοματα, με βραστα κολοκυθακια η´ με γαριδες, τις εχουν για πρωτο πιατο. Για ορντεβρ χρησιμοποιουν συνηθως μελιτζανες ψητες στη σχαρα, αποξεραμενες τοματες και πιπεριες, και γαριδες. Ως δευτερο πιατο μπορει να ερθουν θαλασσινα, ψαρι, αλλα και κρεας, συνηθως με συνοδεια σαλατας. Για επιδορπιο ακολουθουν φρουτα εποχης, παγωτο, η´ σορμπεττο. Το τελευταιο θυμιζει την δικη μας γρανιτα. Η σισιλιανικη γρανιτα μοιαζει με παγο που του εχουν δωσει γευσεις φρουτου και καταναλωνεται με κουταλακι. Γρανιτες, σορμπεττο και παγωτα σερβιρονται σε γυαλινα ποτηρια με κουταλακια. Μια αλλη ιδιοτροπια των Σικελων κατα τους θερινους μηνες ειναι το κολατσιο των 11 π.μ. να αποτελειται απο παγωτο με συνοδεια ζεστου μπριος, το οποιο θυμιζει το δικο μας τσουρεκι. Μερικοι Σικελοι τρωνε το παγωτο τους μεσα στο μπριος, σαν σαντουιτς. Η αισθηση της εναλλαγης ζεστου τσουρεκιου με παγωτο γινεται ετσι περισσοτερο κατανοητη. Καποιοι αλλοι τρωνε επισης πιτσα με τηγανιτες πατατες, κατι που δεν ειναι ιδιαιτερα υγειινο, αλλα θεωρειται γευστικο. Οι Σικελοι καταναλωνουν κυριως εμφιαλωμενο νερο με ανθρακικο, μιας και το νερο της βρυσης σε πολλες περιοχες δεν ενδεικνυται για ποση. Επισης ειναι διαδεδομενο το να χρησιμοποιουν πλαστικα πιατα και ποτηρια για οτιδηποτε στα σπιτια τους. Το γαλα απο αμυγδαλα ειναι ενα ακομη προιον, πολυ αγαπητο στην Σικελια.

Το εσωτερικο της εκκλησιας στο νορμανδικο καστρο του Παλερμο. Παλαιοχριστιανικη βασιλικη με μειξη επιρροων. Η εικονογραφια των μορφων ακουμπαει στην βυζαντινη, ελληνορθοδοξη παραδοση. Οι επιγραφες ειναι στην λατινικη. Η λοιπη διακοσμηση ενεχει αραβικα και νορμανδικα στοιχεια.

Οι μελετητες της Ιστοριας της Σικελιας, θα εχουν ασφαλως παρατηρησει οτι κατα την αρχαιοτητα, το ελληνικο στοιχειο επικρατει σε ολους τους τομεις. Δεν συμβαινει το ιδιο και κατα τον Μεσαιωνα, οπως φαινεται και απο τους ναους του Παλερμο, της Κεφαλου και του Μονρεαλε, για να ανφερθουν ελαχιστα παραδειγματα. Παρατηρειται μια μειξη στοιχειων απο διαφορετικους πολιτισμους. Οπως φαινεται και στην ανωτερω εικονα απο το εσωτερικο ναου, το αραβικο στοιχειο περπαταει μαζι με το νορμανδικο, ακολουθωντας την ορθοδοξη ελληνοχριστιανικη παραδοση. Στην αρχαιοτητα δεν ειναι ετσι τα πραγματα, σε αντιθεση με αλλα νησια, οπως η Κυπρος, η οποια απο νωρις προσαρμοσε ετεροκλιτα στοιχεια απο γειτονικους της πολιτισμους και απο αυτα δημιουργησε τον δικο της πολιτισμικο χαρακτηρα. Η αρχαια Σικελια ομως, τουλαχιστον μεταξυ του 8ου αι. π. Χ. και του 3ου αι. μ. Χ. ηταν ενας κατεξοχην ελληνικος χωρος. Υπηρχαν ελληνικες πολεις. Ομιλουνταν η ελληνικη γλωσσα. Λατρευονταν οι ελληνες θεοι. Το γηγενες στοιχειο που ειναι;

Οι πρωτοι κατοικοι του νησιου ζουσαν στο εσωτερικο του. Αρχαιοι συγγραφεις αναφερουν οτι επροκειτο για τους Σικουλους στο ανατολικο τμημα της Σικελιας, τους Σικανες στο κεντρο και τους Ελυμες στα δυτικα. Οσον αφορα τους δυο πρωτους, τα ονοματα τους ταιριαζουν ετυμολογικα με τα αντιστοιχα των Sekelesh, που αναφερονται ως ενα φυλο εκ των "λαων της θαλασσας" απο τις αιγυπτιακες πηγες του Νεου Βασιλειου. Οπως φαινεται επισης, απο το δικο τους ονομα, και οχι απο τα συκα και τις ελιες - οπως λενε καποιοι ξεναγοι - προηλθε το ονομα του νησιου. Μπορει οι Σικουλοι και οι Σικανοι να μεταναστευσαν στο νησι μετα την εισβολη των λαων της θαλασσας στην Αιγυπτο; Η´μηπως ηρθαν απο την Σικελια στην Αιγυπτο; Αλλα τα ως τωρα στοιχεια δεν δινουν πληροφοριες για τυχον γνωσεις ναυσιπλοιας των. Και εμεναν στο εσωτερικο του νησιου, ενω Ελληνες και Φοινικες ειχαν πιασει τις ακτες της Σικελιας. Η επιρροη των Ελληνων επανω τους ηταν καταλυτικη παντως. Για αυτο και υπερισχυσαν οι δευτεροι και απεκτησε η Σικελια τον ελληνικο της χαρακτηρα. Ωστοσο η μικρογλυπτικη, η οικιακη κεραμεικη και αρχιτεκτονικη, καθως και καποια ταφικα εθιμα στο εσωτερικο του νησιου, δειχνουν καποια στοιχεια του αυτοχθονου χαρακτηρα που διατηρηθηκε στη Σικελια. Η νικη παντως ηταν των Ελληνων, οπως φαινεται και απο την μυθολογια, στην οποια η Σικελια παιζει επισης σημαντικο ρολο, ως τμημα του ελληνικου κοσμου. Ο καθηγητης Tonio Hölscher εχει αναφερει σε διαλεξεις του, οτι οι μυθοι του Περσεα, του Ηρακλη με τα βοδια του Γηριονη, ακομα και η συναντηση του Οδυσσεα με τον Πολυφημο, βασιζονται εν μερει στις εμπειριες των ναυτικων της πρωιμης εποχης του αποικισμου στην Δυση. Ειδικα το επεισοδιο με τον βασιλια της Ιθακης και τον Κυκλωπα, θα μπορουσε κανεις να το μεταφρασει αλληγορικα: Οχι μονο οτι ο Οδυσσεας, συμβολιζοντας το ανθρωπινο πνευμα, τυφλωνοντας τον Πολυφημο που ζει χωρις νομους σε σπηλια, δειχνει την νικη του ανθρωπου επι της αγριας φυσεως. Ο Οδυσσεας συμβολιζει επισης και τον Ελληνα της εποχης του αποικισμου, που καταφερνει να υπερτερησει επι του γηγενους, λιγοτερο τεχνικα και πολιτιστικα ανεπτυγμενου κατοικου της Σικελιας. Και με το περασμα του χρονου, να διαμορφωσει το νησι σε κομβο του ελληνισμου.