O Sir Leonard Woolley ΚΑΙ ΟΙ ΑΠΙΘΑΝΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΤΟΥ.

Αυτην την εποχη λαμβανει χωρα στο Landesmuseum Stuttgart η μεγαλη αρχαιολογικη εκθεση "Schätze des Alten Syrien - Die Entdeckung des Königreichs Qatna" (Θησαυροι της Αρχαιας Συριας. Η ανακαλυψη του βασιλειου της Κατνα, www.schaetze-syrien.de). Προκειται για την παρουσιαση των μακροχρονιων ερευνων αρχαιολογων του πανεπιστημιου της Τυβιγγης. Οι επιστημονες ανακαλυψαν μια ολοκληρη πολη, με ανακτορο και ασυλητους βασιλικους ταφους. Η Κατνα ειναι ενας ακομα λιθος στην τοπογραφια μικρων βασιλειων της περιοχης, διπλα στην Εμπλα, το Μαρι, την Ουγκαριτ, το Αλαλαχ, με τα οποια ειχε διπλωματικες σχεσεις κατα την Εποχη του Χαλκου (βλ. Εικ. 2). Στα 1340 π.Χ. η Κατνα καταλυθηκε απο τις στρατιες των Χετταιων για να ανακαλυφθει και παλι, 3500 χρονια αργοτερα. Στα συναρπαστικα της ευρηματα συμπεριλαμβανονται και σπαραγματα τοιχογραφιων αιγιακης τεχνοτροπιας και θεματογραφιας. Αντιστοιχα ευρηματα προερχονται απο την Μιλητο της Μ. Ασιας, το Τελ Καμπρι στο Ισραηλ, την Τελλ ελ Νταμπα στο Δελτα του Νειλου και απο το Αλαλαχ, επισης στην Συρια.

Επ' ευκαιρια της εκθεσης αυτης, η οποια επιχειρει να ριξει φως στους αρχαιους πολιτισμους της Συριας, θα δωθει στο κειμενο αυτο μια συνοπτικη παρουσιαση ενος αρχαιολογου, ο οποιος εργαστηκε στο παρελθον στην χωρα. Οι τελευταιες του μαλιστα ανασκαφες, συνεβει να γινουν στο Αλαλαχ (Tell Atchana) μεταξυ1935-1939 και 1946-1949. Ο αρχαιολογος αυτος ειναι ο βρετανος Sir Leonard Woolley, ο οποιος με τις ανακαλυψεις και μεθοδους του δημιουργησε σχολη.

Εικ. 1. Thomas Lawrence και Leonard Woolley στο Carchemish

Ο Woolley ξεκινησε σαν ερασιτεχνης. Δεν ειχε εμπειρια απο την τεχνικη της ανασκαφης. Απο την Αγγλια βρεθηκε στην Εγγυς Ανατολη πριν απο την αρχη του Α' παγκοσμιου πολεμου. Πεφτοντας στα βαθια αποτομα, εμαθε γρηγορα να κολυμπαει. Και διεπρεψε. Το εργο του αναγνωριστηκε απο την διεθνη επιστημονικη κοινοτητα. Πριν το Αλαλαχ, ειχε φερει με επιτυχια εις περας αρχαιολογικες αποστολες στο Carchemisch (1912-1914), την Ur (1922-1934) και την Al Mina (1936). Οι ανασκαφες του διεξαγονταν με βρετανικη ακριβεια και στρατιωτικη πειθαρχια. Κοντα του μαθητευσαν γνωστοι αρχαιολογοι, οι οποιοι εδωσαν το στιγμα τους με το εργο τους. Καποιοι απο αυτους συνεβει να ειναι οι πιο ιδιοτυποι χαρακτηρες που εχουν περασει απο τον κοσμο αυτο! Στο Καρχεμις λ.χ., ο Woolley ειχε για βοηθο του εναν νεαρο Βρετανο, αποφοιτο του παν/μιου της Οξφορδης, ο οποιος γνωριζε απταιστα την αραβικη γλωσσα και ειχε ταξιδεψει στην Συροπαλαιστινη, την Αραβικη Χερσονησο και την Αιγυπτο μονος του. Ονομαζοταν Τομας Λωρενς και η διατριβη του αφορουσε τα μεσαιωνικα καστρα της Συριας. Στο Καρχεμις ο Λωρενς επεβλεπε τις ανασκαφικες εργασιες και εφτιαχνε σχεδια. Οι πολυχρωμες υδατογραφιες του των αγγειων που βρεθηκαν στην ανασκαφη, εχουν διατηρηθει μεχρις και σημερα. Ο Woolley ηταν τυπικος απεναντι του και δεν ενοχλουνταν απο το γεγονος οτι ο Λωρενς ηταν ομοφυλοφιλος και οτι οι σχεσεις του με νεαρο αραβα εργατη της ανασκαφης ηταν κατι περισσοτερο απο απλως φιλικες. Ο Λωρενς ωστοσο προκαλουσε με την συμπεριφορα του αυτη και επρεπε το κλιμα να ομαλοποιηθει.

Με το ξεσπασμα του Α' παγκοσμιου, ο Λωρενς εγκατελειψε την Αρχαιολογια για να ενταχθει στις βρετανικες μυστικες υπηρεσιες. Τραβηξε αλλο δρομο και εγινε ο θρυλικος "Λωρενς της Αραβιας". Ο Woolley πηγε στην Μεσοποταμια μετα τον πολεμο. Στην πολη Ουρ, γνωστη και απο την Βιβλο, ανεσκαψε τους βασιλικους ταφους. Ο νεος του βοηθος ονομαζοταν Max Mallowan και ειχε σπουδασει αρχαια ελληνικα και λατινικα. Εντελως συμπτωματικα, χωρις προηγουμενη εμπειρια, βρεθηκε στις ανασκαφες του Woolley. Και αυτος λοιπον, οπως και ο διευθυντης του, ξεκινησε ως ερασιτεχνης, πεφτωντας κατευθειαν στα βαθια.

Στις ανασκαφες ο Μαξ ειχε τον ρολο του επιστατη. Ηταν παιδι για ολες τις δουλειες. Φροντιζε παντως να κραταει καλα τις ισορροπιες, ειδικα απεναντι στην απαιτητικη κυρια Wolley, "μια λεαινα", οπως την ειχε χαρακτηρισει ο ιδιος στα ημερολογια του. Η συζυγος του κυριου διευθυντη ηταν μια πρωην μαθητρια του και η μοναδικη γυναικα στην ανασκαφη. Φυσικο ηταν επομενως να θεωρει τον εαυτο της κατι σαν βασιλισσα. Συντομα ομως απεκτησε παρεα. Η γνωστη συγγραφεας Αγκαθα Κριστι βρεθηκε να περναει απο την περιοχη. Η κυρια Woolley, μεγαλη θαυμαστρια της συγγραφεως, επιθυμουσε διακαως να την γωνρισει απο κοντα. Οπερ και εγενετο. Ο καμποσα χρονια μικροτερος της Μαξ ανελαβε να την ξεναγησει. Σε συντομο χρονικο διαστημα, η Αγκαθα Κριστι εγινε κυρια Mallowan και συμμετειχε στις ανασκαφες του ζευγους Woolley ως φωτογραφος. Δυο γυναικες με εκρηκτικο ταπεραμεντο και βρετανικη αυτοπεποιθηση σε εναν περιορισμενο χωρο, δεν ειναι οτι ακριβως χρειαζεται ενα ανασκαπτικο συνεργειο. Ετσι, ο αρχικος ενθουσιασμος και θαυμασμος της κυριας Woolley προς την κυρια Mallowan μετατραπηκε σιγα σιγα σε ζηλια και φθονο, καθως πιστευε οτι η διασημη συγγραφεας θα της επαιρνε τα πρωτεια. Το αρνητικο κλιμα μεταφερθηκε και στους ανδρες, οι οποιοι λυσαν το προβλημα με καθαρα βρετανικο στιλ: Ο Μαξ και η συζυγος του θα αναλαμβαναν την διευθυνση μιας ανασκαφης σε αλλη περιοχη της Μεσοποταμιας. Ετσι, ο Μαξ εργαστηκε στην Νινευη και δημοσιευσε υποδειγματικα τα αντικειμενα που βρεθηκαν σε αυτην. Η Αγκαθα Κριστι συνηθιζε να λεει οτι ειναι προτερημα το οτι ενας αρχαιολογος εχει σχεση με μια μεγαλυτερη του ηλικιακα γυναικα, καθως οσο πιο ηλικιωμενη ειναι, τοσο περισσοτερο ενδιαφερον παρουσιαζει, οπως και τα ευρυματα. Μετα το θανατο της ομως, προς τα τελη της δεκαετιας του '60, ο Μαξ παντρευτηκε την νεοτερη του μαθητρια, γραμματεα και βοηθο στη Νινευη Μπαρμπαρα Παρκερ, κατι που θα μπορουσε να ερμηνευτει ως οτι δεν πιστευε σε αυτο που ελεγε η πρωην του...

Εικ. 2. Χαρτης της αρχαιας Συριας. Σημειωνονται οι σημαντικοτερες αρχαιολογικες τοποθεσιες. Η Αλ Μινα ειναι στα παραλια, μεταξυ Ουγκαριτ και Καντες. Η Ουρ δεν ανηκει στην Συρια, αλλα τοποθετειται νοτιοδυτικα απο το Μαρι.

Μια ακομη εκπληκτικη φυσιογνωμια που μαθητευσε κοντα στον Woolley ηταν και ο ολλανδος αρχαιολογος Henri Frankfort. Ο Frankfort ειχε σπουδασει στο Λονδινο διπλα στον Sir Flinders Petrie, ο οποιος ειναι ενας απο τους λιγους αρχαιολογους που εχουν εργαστει τοσο στην Αιγυπτο, οσο και στην Παλαιστινη, αποκτωντας γνωση και στις δυο αυτες περιοχες. Ομοιως ο Frankfort εργαστηκε σε ανασκαφες στην Αιγυπτο και την Μεσοποταμια, μελετωντας τους δυο μεγαλους πολιτισμους της Ανατολης. Χαρις στις εμπειριες του αυτες, εγινε διευθυντης του Oriental School of Chicago και συνεγραψε το συγκριτικο πονημα The Kingship and the Gods. Το δε βιβλιο του The Art and Architecture of the Ancient Near East (Pelican Books) θεωρειται κλασικο και χρησιμοποιειται ακομη και σημερα ως εγχειριδιο στα αγγλοφωνα αρχαιολογικα τμηματα.