ΜΕΓΑΛΙΘΟΙ!

Εκτος απο τους Ιωαννιτες (βλ. προηγουμενο κειμενο εντ.) η Μαλτα ειναι εξισου γνωστη και για τα μεγαλιθικα της μνημεια. Στη διεθνη βιβλιογραφια αποκαλουνται ναοι. Κανεις δεν ξερει ποιοι και για ποιους λογους τους εχτισαν. Οι ειδικοι εικαζουν για ομαδες αποικων σε Γκοζο και Μαλτα απο την 5η χιλ. π. Χ. περιπου, οι οποιοι και ευθυνονται για την δημιουργια των μνημειων αυτων στα δυο νησια. Για την κατασκευη τους χρησιμοποιηθηκε κυριως η πετρα που απανταται στα νησια και φερει ενα ωχροκιτρινο χρωμα. Το υλικο αυτο ονομαζεται Κρυσταλλινη. Για την λαξευση της πετρας χρησιμοποιηθηκαν εργαλεια απο οψιανο, ο οποιος εισαγονταν απο την Σικελια και την Παντελερια - αποδειξη οτι οι κατοικοι της Μαλτας ειχαν επαφες δια θαλασσης με τα γειτονικα νησια, επομενως διεθεταν τις απαραιτητες γνωσεις ναυσιπλοιας.

Χρονολογια μεγαλιθικων ναων Μαλτας:

Ghar Dalam Cave Period: ca. 5200-4600 BC

Grey Skorba Period: ca. 4600-4400 BC

Red Skorba Period: ca. 4400-4100 BC

Zebbug Period: ca. 4100-3800 BC

Mgarr Period: ca. 3800-3600 BC

Ggantija Period: ca. 3600-3000 BC

Saflieni Period: ca. 3300-3000 BC

Tarxien Period: ca. 3000-2400 BC

Tarxien Cemetery Period: ca. 2400-1500 BC

Borg-in-Nadur Period: ca. 1500-900 BC

Bahrija Period: ca. 900-800 BC

Ggantija (Gozo)

Tarxien (Malta)

Hagar Qim (Malta)

Mnaidra (Malta)

Ta´Hagrat (Malta)

Ta´Skorba (Malta)

Οι μαλτεζικοι νεολιθικοι ναοι φερουν πολλες ομοιοτητες μεταξυ τους οσον αφορα την αρχιτεκτονικη τους μορφη. Ολοι τους σχεδον αποτελουνται απο δυο η' τρεις οριζοντιες ελειψοειδεις κυψελες, οι οποιες ειναι παραλληλες μεταξυ τους και συνδεονται καθετα με διαδρομους. Το αρχαιοτερο συμπλεγμα τετοιου ναου ειναι της Ggantija στο Γκοζο, που χρονολογειται γυρω στο 4000 π. Χ. περιπου. Ο δε νεοτερος ναος ειναι της Tarxien, λιγα χιλιομετρα εξω απο την Βαλλεττα. Χρονολογειται στα 2800 π. Χ. περιπου. Οι καλυτερα διατηρημενοι ομως ναοι, βρισκονται στα νοτιοδυτικα του νησιου. Προκειται για τα συμπλεγματα Hagar Qim και Mnaidra, με 500 μ. αποσταση μεταξυ τους, ηλικιας περιπου 3600 με 3200 π. Χ. περιπου. Οι δυο αυτοι ναοι εντασσονται σημερα σε ενα μεγαλο αρχαιολογικο παρκο, το οποιο ειναι επισης προσβασιμο με λεοφορειο της γραμμης απο την κεντρικη πλατεια της πρωτευουσας του νησιου, λιγο πιο εξω απο τα τειχη της γραφικης παλιας πολης.

Ισως θα επρεπε οι μεγαλιθικοι ναοι της Μαλτας και του Γκοζο να μελετηθουν υπο ενα ευρυτερο πρισμα. Αναλογες κατασκευες υπαρχουν και σε αλλες περιοχες, οχι απαραιτητως της ιδιας χρονολογικα περιοδου. Τα αρχαιοτερα λ.χ. μνημεια εχουν εντοπιστει στο Göbekli Tepe της Ανατολιας, ηλικιας περιπου 9000 π. Χ. Λιγες χιλ. αργοτερα εμφανιζονται μεγαλιθικες κατασκευες σε περιοχες της Εγγυς Ανατολης οπως Nevali Cori, Catal Höyück, Jericho. Προκειται ομως για οχυρωμενους οικισμους. Παρομοιο φαινομενο υπαρχει και στην Χοιροκοιτια της Κυπρου απο την 7η χιλ. π. Χ., ενω στον ελλαδικο χωρο, οι μεγαλιθικης τεχνοτροπιας οικισμοι εμφανιζονται στο Σεσκλο απο την 6η χιλ. π. Χ. και μετα. Και φυσικα στην Κεντρικη Ευρωπη εχουμε διαφορες μορφες μεγαλιθικων μνημειων, οπως ντολμεν, μενιρ κ.α. σε Βρετανη, Ιρλανδια, νοτιο Αγγλια...

Ωστοσο δεν ειναι ολα αυτα τα μεγαλιθικα μνημεια ναοι, οπως στην περιπτωση της Μαλτας που αναφερουμε. Συγκριση μπορει να γινει σε συσχετισμο με την κατασκευη στο Göbekli Tepe. Και παλι ομως, δεν ειναι απαραιτητο να υπαρχει επιρροη απο την Ανατολια - το περιφημο "ex oriente lux" του Gordon Childe. Μηπως ομως δεν θα επρεπε να μας εκπλησσει τοσο το γεγονος οτι ηδη απο την Νεολιθικη Εποχη, μολις ο ανθρωπος επελεξε να αποκτησει μονιμη κατοικια, να εξημερωσει τα ζωα, να καλλιεργησει την γη, αποφασισε να χρησιμοποιησει ως πρωτη υλη την πετρα - υλικο που γνωριζε απο την εποχη που ζουσε στις σπηλιες ως κυνηγος - ειτε για την κατοικια του, ειτε για να δημιουργησει εντυπωσιακα οικοδομηματα για την λατρεια των θεων του;