ΕΠΙΚΑΙΡΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 2015: ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ, ΠΡΩΙΜΗ ΕΠΟΧΗ ΣΙΔΗΡΟΥ.

 Δεν εχει περασει και πολυς καιρος απο τοτε που ενημερωθηκαμε οτι τον Σεπτεμβριο του 2015 αναμενεται να εκδωθει το εγκυκλοπαιδικο λεξικο A.-M. Wittke (Hrsg.) Frühgeschichte der Mittelmeerkulturen. Historisch-Archäologisches Handbuch der mediterranen Kulturen vom 12. bis zum 6. Jh. v. Chr. Der Neue Pauly Suppl. 10 (Metzler Verlag, Stuttgart 2015):

 Ηδη απο τον Μαιο του 2015 εχουν εκδωθει και τα πρακτικα του συνεδριου της Χαιδελβεργης 2012: A. Babbi et al. (eds.) The Mediterranean Mirror. Cultural Contacts in the Mediterranean Sea between 1200 and 750 B.C. RGZM Tagungsband 20 (Mainz 2015):

 Και φυσικα, ο σχετικος καταλογος της ομωνυμης εκθεσης του Μητροπολιτικου Μουσειου της Νεας Υορκης απο τα τελη της περασμενης χρονιας - αρχες του 2015: J. Aruz et al. (eds.) Assyria to Iberia at the Dawn of the Classical Age. MetrMusArt N.Y. Exhibitionscatalogue 2015:

 Αυτονοητο μεν, οτι το κοινο χαρακτηριστικο και των τριων εργων (εγκυκλοπαιδικου λεξικου, συνεδριακου τομου, εκθεσιακου καταλογου) ειναι η μελετη ολων των πολιτισμων της Μεσογειου απο το τελος της Εποχης του Χαλκου (1200 π. Χ.) και κατα την Πρωιμη Εποχη του Σιδηρου, εως και τις απαρχες της Αρχαικης Εποχης. Αυτα τα τρια εργα λοιπιν, ειναι τα πιο επικαιρα, τα πιο φρεσκα συλλογικα εκδοτικα πονηματα σχετικα με κοινο χωροχρονικο αντικειμενο - την Μεσογειο της Πρωιμης Εποχης του Σιδηρου δηλαδη, που αναφεραμε ηδη.

 Αντιστοιχα συλλογικα εργα για την Μεσογειο κατα την Εποχη του Χαλκου, τα οποια και συνιστουμε ανεπιφυλακτα, αποτελουν τα εξης: W.A. Parkinson - M.L. Galaty (eds.) Archaic State Interaction: The Eastern Mediterranean in the Bronze Age (2010); A. Papadopoulos (Ed.) Resent Research in the Late Bronze Age Mediterranean, in: TALANTA XLIV, 2012 (2013); J. Aruz et al. (eds.) Cultures in Contact. From Mesopotamia to the Mediterranean in the 2nd Millenium B.C. MetrMusArt N.Y. Symposia (N.Y. 2013); J. Aruz et al. (eds.) Beyond Babylon. MetrMusArt N.Y. Exhibitionscatalogue 2013; L. Steel, Materiality and Consumption in the Bronze Age Mediterranean (N.Y. 2013); B. Eder - P. Pruzsinsky (eds.) Policies of Exchange. Conference Freiburg 2012 (Vienna 2015). 

 Απο κει και περα, περαιτερω βιβλιογραφια για την Μεσογειο μεταξυ της Υστερης Εποχης του Χαλκου και της Πρωιμης Εποχης του Σιδηρου θα βρει κανεις εδώ. Για επιμερους χρονικες θεματικες ενοτητες, οπως Αιγαιακη (μινωικη - μυκηναικη) Αρχαιολογια και Γεωμετρικη εποχη, ας κοιταξει ο αναγνωστης εδώ. Για Σκοτεινους Αιωνες εδώ και για Ανατολιζουσα Περιοδο εδώ. Για περισσοτερα εργα επι της Μεσογειακης Αρχαιολογιας, ας κοιταξει κανεις εδώ (κειμενο και σχολια).

 Καλη αναγνωση!

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΙ ΠΑΛΙ.

Σε προηγουμενο κειμενο αναφεραμε γενικη βιβλιογραφία σχετικα με την Ελληνικη Αρχαιολογια και Αρχαια Ελληνικη Τεχνη.  Στο παρον κειμενο θελουμε να δωσουμε καποια γενικα βιβλιογραφικα στοιχεια σχετικα με την Αρχαια Ελληνικη Ιστορια, μιας και θεωρουμε οτι Αρχαιολογια και Τεχνη χωρις Ιστορια δεν νοειται. Ισως στο σημειο αυτο να ακουγομαστε ως συντηρητικοι, παραδοσιακοι και οπισθοδρομικοι. Οφειλουμε ομως να αναγνωρισουμε οτι, οπως οι πηγες της Αρχαιολογιας ειναι τα πασης φυσεως ευρηματα (τα οποια μας γνωστοποιουνται δια κειμενων οπως τα ανασκαπτικα πεπραγμενα, οι εκθεσιακοι καταλογοι, οι διατριβες και υφηγεσιες, τα επιστημονικα περιοδικα, οι Festschriften) ετσι και οι πηγες της Ιστοριας ειναι τα κειμενα των αρχαιων συγγραφεων. Καποιες πηγες, οπως η Επιγραφικη, η Παπυρολογια, η Νομισματικη, χρησιμευουν εξισου και στις δυο επιστημες, ενω τις τελευταιες δεκαετιες εχουν αναγνωριστει και οι ιδιες απο πολλα ερευνητικα ιδρυματα ως μεμονωμενες επιστημες - και για αυτον τον σκοπο εχουν επιβραβευτει αντιστοιχα με παν/κες εδρες, διοργανωσεις συνεδριων, εκδοσεις εξιδικευμενων περιοδικων κτλ.

 Στην Ελλαδα κυκλοφορουν εδω και χρονια παμπολλα βιβλια για την αρχαιοελληνικη Ιστορια. Ενδεικτικα αναφερουμε τους κατωθι τιτλους: Ιστορια του Ελληνικου Εθνους (της Εκδοτικης Αθηνων - οι 6 πρωτοι τομοι), Ιστορια της Αρχαιας Ελλαδος του Π. Κανελλοπουλου (3 τομοι), Χ. Μπενγκσον, Ιστορια της Αρχαιας Ελλαδος (εκδ. Μελισσα), Bury - Meiggs, Ιστορια Αρχαιας Ελλαδος (εκδ. Καρδαμιτσα), Botsford - Robinson, Αρχαια ελληνικη Ιστορια (εκδ. ΜΙΕΤ). Η ξενογλωσση παραγωγη ειναι ακομα μεγαλυτερη. Ενδεικτικα επισης αναφερουμε τα εγχειριδια υπο την επιμελεια του H.-J. Gehrke απο τους γερμανικους εκδοτικους οικους Metzler και Oldenburg, τα οποια αντιπαραβαλλονται και πρεπει να μελετωνται με τα αντιστοιχα εργα των R. T. Neer και T. Hölscher που αναφερονται στο κειμενο Αυγουστου 2014 (βλ. λινκ εντ.). Δυο επιπλεον εγχειριδια, ειδικα για την Ελληνικη Ιστορια, ειναι των Dahlheim και L.-M. Günther (UTB 3121) αντιστοιχα. Γενικα εργα για την ιστορια του ελληνορωμαικου κοσμου, τα οποια επισης αντιπαραβαλλονται με τα προαναφερομενα εγχειριδια ελληνορωμαικης Τεχνης, ειναι τα ακολουθα - γερμανογλωσσα και απο τον ιδιο εκδοτικο οικο: R. Günther, Einführung in das Studium der Alten Geschichte, W. Schuller, Einführung in die Alte Geschichte (ή Einführung in die Geschichte des Altertums), M. Schallmeyer, Die Antike. Orientierung Geschichte. Συνισταται επιπλεον η επισης γερμανογλωσση σειρα της "DTV - Geschichte der Antike", τομοι αρ. 4400-4405, καθως και ο τομος 4621 (βασικα προκειται για γερμ. μτφρ. αγγλικων εργων), ενω για τον αγγλογλωσσο τομεα, η σειρα "Routledge History of the Ancient World" ειναι η καλυτερη δυνατη λυση. 

 Στην τελευταια αυτη σειρα συμπεριλαμβανεται και το διτομο πονημα της Amelie Kuhrt για την Ιστορια της Εγγυς Ανατολης. Σχετικα εργα, τα οποια περιλαμβανουν οχι μονο τον ελληνορωμαικο, μα και τον αρχαιοτερο κοσμο των πολιτισμων της Μεσοποταμιας και Αιγυπτου, ειναι τα εξης: Οσον αφορα εγχειριδια, L. de Blois - R. J. van der Spek, Einführung in die Alte Welt (Stuttgart 1994), H. G. Goundel, Der alte Orient und die griechische Antike (1981), E. Erdmann - U. Uffelmann (Hrsg.) Das Altertum. Vom Alten Orient zur Spätantike (2001), W. Hameter - S. Tost (Hrsg.) Alte Geschichte. Der Vordere Orient und der mediterrane Raum vom 4. Jt. v. Chr. bis zum 7. Jh. n. Chr. VGS Studientexte Bd. 3 (Wien 2012). Οσον αφορα εγκυκλοπαιδειες, τα 4τομα εργα απο τις εκδοσεις Bertelsmann και Herder αντιστοιχα. Τα καλυτερα ωστοσο εγκυκλοπαιδικα εργα ειναι τα ακολουθα: M. Grant - R. Kitzinger (eds.) Civilisations of the Ancient Mediterranean. Greece and Rome (3. vols., N. Y. 1988) &´ J. M. Sasson (Ed.) Civilisations of the Ancient Near East (4. vols., N. Y. 1995).

 Και επειδη δεν υπαρχουν μονο ελληνορωμαικη Αρχαιολογια και Ιστορια, αλλα και αλλες, θα παραθεσουμε και την σχετικη βιβλιογραφια. Γενικα περι Αρχαιολογιας μπορει κανεις να διαβασει στα βιβλια M. K. H. Eggert, Archäologie: Grundzüge einer Historischen Kulturwissenschaft. UTB 2728 (2006) και J. M. Beyer, Archäologie-Streifzüge (Philipp von Zabern Verlag, Mainz 2010). Συνιστανται επισης τα ακολουθα εγχειριδια: Eggert, Einführung in die Ur- und Frühgeschichte (UTB), von Soden, Einführung in die Assyriologie (WBG), Hornung, Einführung in die Ägyptologie (WBG), Vieweger, Einführung in die Biblische Archäologie (UTB), Heinz, Einführung in die Vorderasiatische Archäologie (UTB). 

 Οσον αφορα Τοπογραφια και Ιστορικη Γεωγραφια υπαρχουν τα εξης εργα: Γενικα περι Μεσογειου, K. Brodersen (Hrsg.) Antike Stätten am Mittelmeer (Stuttgart 1999). Ελλαδα, S. Lauffer (Hrsg.) Griechenland. Lexikon der Historischen Stätten (München 1989). Μικρα Ασια-Ανατολια, G. Lang, Klassische Antike-Stätten Anatoliens (2003), Κ. Χατζηαντωνιου, Μικρα Ασια (εκδ. Γορδιος, Αθηνα 2010). Επισης Jones, Cities of the Roman East (γενικα). Για Λεβαντε, A. Lewin, Palästina in der Antike (Theiss 2004). Για Μαγκρεμπ, P. Romanelli, Topografia e Archeologia dell´Africa Romana (1970). Για Magna Graecia, L. Cechiai et al. (Hrsg.) Die Griechen in Süditalien (Theiss-WBG).

 Για Εγγυς Ανατολη γενικα: J. Bär, Frühe Hochkulturen an Euphrat und Tigris (Theiss-WBG 2009), A. Nunn, Der Alte Orient: Geschichte der Frühen Hochkulturen (Theiss 2011), K. R. Veenhof, Geschichte des Alten Orients bis zur Zeit Alexanders des Großen. Grundrisse zum Alten Testament 11 (2001).

 Μικρα Ασια: C. Marek, Geschichte Kleinasiens in der Antike (C. H. Beck, München 2010), I. Schwertheim, Kleinasien in der Antike (C. H. Beck-Wissen, München 2005).

 Συροπαλαιστινη (Λεβαντε): M. Heinz, Altsyrien und Lebanon. Vom Neolithikum bis Nebukadenezar (WBG Darmstadt), G. W. Ahlstrom, The History of Ancient Palestine, M. Clauss, Das alte Israel (München 2003), Handbuch der Archäologie (Hd Arch): Bd. 1, Palästina in vorhellenischer Zeit, Bd. 2, Palästina in hellenistischer Zeit (München), A. Ben-Tor (Ed.) The Archaeology of Ancient Israel.

Μεσοποταμια: B. Hrouda, Mesopotamien (2005), J. Oates, Babylon (BM Series), G. Roux, Ancient Iraq.

Αιγυπτος: H. A. Schlögl, Das alte Ägypten (2005).

Περσια: Ohlmstead, The Persian Empire (1954), J. Wiesehöfer, Das frühe Persien (2006).  

Λαοι και Πολιτισμοι:

Αιγυπτιοι: C. Alfred, Egyptians (BM Series), A. Gardiner, The Egyptians (BM Press).

Σουμεριοι-Ακκαδες: G. J. Selz, Sumerer und Akkader (Beck, München 2005), H. Crawford, Sumer and the Sumerians (Cambridge Univerisity Press), A. Parrot, The Sumerians.

Ασσυροβαβυλωνιοι:  A. Parrot, Assyrobabylonians, H. W. F. Saggs, Babylonians (BM Press), M. Jursa, Die Babylonier (Beck, München 2004), E. Cancik-Kirschbaum, Die Assyrer (Beck, München 2003).

Περσες: J. M. Cook, The Persians (BM Press).

Χετταιοι: O. Gurney, The Hetthites, Mc Queen, The Hetthites (BM Press), J. Klinger, Die Hethiter (Beck, München 2007), Hethiter - Das Volk der 1000 Götter (Exhibitionscatalogue).

 Λαοι Μικρας Ασιας (Πρωιμη Εποχη Σιδηρου): I. Benda-Weber, Lykier und Karier. AsMinStud 56 (2005), F. Rumscheid (Hrsg.) Die Karer und die anderen. Kolloquium FU Berlin 2005 (2009), Das frühe Ionien (Konferenz), The Lydians and their World (Exhibitionscatalogue), The Golden Age of King Midas (Exhibitionscatalogue). 

Ετρουσκοι: G. Camporeale, Die Etrusker (2003), F. Prayon, Die Etrusker (Beck, München).

Φοινικες: S. Moscati (Ed.) The Phoenicians (Exhibitionscatalogue Palazzo Grazzi, Venice).

Φιλισταιοι: T. Dothan, The Philistines and their material Culture.

 Καλο διαβασμα!

"Attention Whores" in Archaeology.

Εδω και λιγες εβδομαδες εχει ξεκινησει η ανασκαφικη περιοδος των αμερικανικων - αγγλοσαξωνικων παν/μιων και ερευνητικων ιδρυματων. Επ΄ευκαιριαν, να θυμηθουμε τις "φυλές" που συνανταμε στο σκαμμα. Τοτε δεν ειχαμε σκεφτει να αναφερουμε ενα συγκεκριμενο "φυντανιο", το οποιο απανταει στις ανασκαφες. Αυτην την ιδιαιτερη περιπτωση θα την αναλυσουμε στο παρων κειμενο.

 Προκειται για τους "attention whores". Η μεγαλη αυτη κατηγορια περιλαμβανει κυριως ανδρες (οσο κι αν αυτο μπορει να ακουγεται παραξενο για καποιους/ες). Σε αυτην συγκαταλεγονται κυριως τα "ψωνια", οι "γλειφτες", οι "πεφτουλες", αλλα και οι "αθληταραδες" (ή "sunny boys") - χωρις να αποκλειονται και οι υπολοιπες "φυλες" που αναφερονται στο κειμενο Ιουνιου 2006 (βλ. εντ.).

 Οι "attention whores" επιδιωκουν - οπως φανερωνει ο τιτλος τους - να βρισκονται παντα στο επικεντρο. Εχουν αποψη επι παντος επιστητου, μιλανε σχεδον ακαταπαυστα, νομιζουν οτι τα ξερουν ολα και μαλιστα καλυτερα απο οποιονδηποτε. Λογω αυτης της συμπεριφορας τους γινονται εμμονικοι και ενοχλητικοι. Επισης μπορουν να μπλοκαρουν, εξαιτιας αυτης της συμπεριφορας τους, ολους τους αλλους στις μεταξυ τους κοινωνικες σχεσεις και στα φλερτ.

 Οι "attention whores" δεν ειναι απαραιτητα εμφανισιμοι ή αθλητικοι. Ο "Ρουλης", ο "Ατελης" και αλλοι αποτελουν χαρακτηριστικα παραδειγματα "attention whores" στην αρχαιολογια (βλ. εδώ και εδώ για παραδειγματα). Τα ενδιαφεροντα τους (ειδικα στις ανασκαφες) ειναι: (α) να "καπαρωσουν" τις ομορφοτερες φοιτητριες και (β) να κανουν "κονε" με οσους εχουν γερο "δοντι" (π.χ. διδακτορικους και ποστντοκς με επαγγελματικες προοπτικες, οι οποιοι εχουν δικα τους "κονε" κτλ.). Ολοι οι αλλοι ειναι κατωτεροι τους ή οπαδοι - διοτι οι "attention whores" αρεσκονται να θρεφονται απο τον θαυμασμο των αλλων για το προσωπο τους.

 Οι "attention whores" ειναι θιασωτες της μακιαβελλικης ρησης "ο σκοπος αγιαζει τα μεσα", την οποια και εφαρμοζουν σε καθε ευκαιρια. Δεν θα διστασουν να συκοφαντησουν τον συμφοιτητητη ή συναδελφο τους, προκειμενου να φανε την ομορφοτερη φοιτητρια, το πιο πιασαρικο θεμα για εργασια, την πιο αποδοτικη σε ευρηματα τομη. Ολα γινονται για το κερδος, το οποιο - ειδικα οσον αφορα τις ανασκαφες - ειναι να γινει ο "attention whore" ο αρχηγος της παρεας. Εδω φαινεται πως ο εγωισμος του εκαστοτε "attention whore" δεν εχει ορια: Η εν λογω κατηγορια θα κανει οτι περναει απο το χερι της, προκειμενου επιβαλλει την δικη της αντζεντα στους υπολοιπους: Ετσι ο "attention whore" θα καυχηθει οτι μονο αυτος εχει αποψη απο ρουχα, ταινιες και βιβλια. Θα κανει επιδειξη των δηθεν σικατων ρουχων και παπουτσιων του στην ανασκαφη, θα παιζει τα δικα του CD´s με την μουσικη του στο αυτοκινητο ή στα αυτοσχεδια παρτυ, θα τραγουδισει με παθος και θα παιξει στην κιθαρα το "Hotel California" (για νιοστη φορα - λες και ειναι τοσο αγνωστο ή δεν γνωριζει πλεον ο οποιοσδηποτε την αυθεντικη βερσιον). Στις ομαδες θα προσπαθησει να επιβληθει δια του λογου, διακοπτοντας συνεχως ολους τους αλλους, φεροντας για συζητηση τα δικα του θεματα και προβαλλοντας τις δικες τους αποψεις, οι οποιες και θεωρει οτι ειναι παντα ολοσωστες.

 Οι  "attention whores" ειναι τυποι σαν τον κιν/κο Jack Sparrow (τον οποιο φυσικα και θαυμαζουν) ή τον "δικο μας" Γιάγκο. Εξυπακουεται οτι ο κοσμος, η αρχαιολογια και οι ανασκαφες θα ησαν πολυ καλυτερες χωρις ολους αυτους τους κομπλεξικους και εγωκεντρικους ξερολες, αλλα υπαρχει τελειοτητα στο συμπαν;

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΑΙΓΑΙΑΚΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ;

 Η αγαπη του γραφοντος για συγκεκριμενα ζητηματα αρχαιολογικης φυσεως ειναι γνωστη, οπως φυσικα και τα ενδιαφεροντα του για σαφεις θεματικες και χωροχρονικες τοποθετησεις στην αρχαιολογικη ερευνα. Για ολα αυτα παραπεμπει και στο ακριβως προηγουμενο κειμενο του Απριλιου του τρεχοντος ετους.

 Εδω και λιγα χρονια ομως, κατι εχει αλλαξει. Ιδιαιτερα στη Γερμανια. Σε λιγο παλαιοτερο κείμενο γραφαμε οτι, οποιος θελει να ασχοληθει με το γνωστικο αντικειμενο της λεγομενης "Αιγαιακης Αρχαιολογιας" στη Γερμανια, πρεπει να σπουδασει στα τμηματα Κλασικης και Προιστορικης Αρχαιολογιας του παν/μιου της Χαιδελβεργης. Ή στις σχολες Κλασικης Αρχαιολογιας των παν/μιων Φραιμπουργκ, Ερλανγκεν, Μαρβουργου και στο παν/μιο Χουμπολτ του Βερολινου. Αυτα ομως δεν ισχυουν πλεον. 

 Προτου δωθουν οι επεξηγησεις του πως και γιατι, οφειλουμε να εξηγησουμε τι εστι "Αιγαιακη Αρχαιολογια" και πως την οριζουμε. Προκειται για ειδικευση της Αρχαιολογιας που ειναι γνωστη επισης και ως "Αιγαιακη Προιστορια" και ασχολειται με την μελετη των πολιτισμων του Αιγαιου της Εποχης του Χαλκου (2. χιλ. π. Χ.): Τον Κυκλαδικο, τον Κρητομινωικο και τον Μυκηναικο (της ηπειρωτικης Ελλαδος). Στην Γερμανικη η ειδικευση ειναι γνωστη με τους ορους "Ägäische Frühgeschichte", "Ägäische Frühzeit" και "Ägäische Bronzezeit". Μολονοτι ενας Γερμανος εμπορος, ο Χαινριχ (Ερρικος) Σλημαν ηταν εκεινος, ο οποιος με τις ανασκαφες του εθεσε τα θεμελια για την μελετη της Αιγαιακης Αρχαιολογιας, η ειδικευση αυτη - μαζι με την Ετρουσκολογια - αντιμετωπιζεται λιγο εως πολυ σαν παριας στις γερμανικες αρχαιολογικες σχολες. Εναποκειται (1) στα ενδιαφεροντα του εκαστοτε καθηγητη - και τις πιεσεις που μπορει αυτος να ασκησει, προκειμενου να επιβληθει και (2) στην παραδοση της εκαστοτε αρχαιολογικης σχολης - η οποια οφειλεται στον καθηγητη που θα την ζυμωσει με τα ενδιαφεροντα και το εργο του, ωστε να μπορεσει να διαδαχτει η εν λοφω ειδικοτητα. Στην Χαιδελβεργη π.χ. τα δυο αυτα στοιχεια συνδυαστηκαν: Στην μεν Κλασικη Αρχαιολογια, πρωτα με τον Roland Hampe και εν συνεχεια με τον Jörg Schäfer. Μεταξυ 1991-2001 τν σκυταλη κρατησε ο W.-D. Niemeier και απο τα 2003 ο Διαμαντης Παναγιωτοπουλος. Στην Προιστορικη Αρχαιολογια, ο V. Milojic και επειτα ο H. Hauptmann. Απο τα 1997, ο Joseph Maran. Τα ερευνητικα ενδιαφεροντα στις δυο αυτες σχολες της Χαιδελβεργης ειναι η Μινωικη Αρχαιολογια (στο Ινστ. Κλασ. Αρχ.) και η μελετη των βαλκανικων και αιγαικων πολιτισμων της Νεολιθικης και της Εποχης του Χαλκου (με εμφαση τις τελευταιες 2 δεκαετιες τουλαχιστον, λογω της ανασκαφης του Μαραν, στην μυκηναικη εποχη) στο Ινστ. Προιστ. Αρχ. 

 Στις υπολοιπες αρχαιολογικες σχολες υπαρχει επισης η παραδοση της συνεχειας, οπως λ.χ. στο Φραιμπουργκ. Εκει ξεκινησε με τον Joseph Wiesner για να συνεχισει με τους Gerhard Hiesel και W.-D. Niemeier. Μιας και ο δευτερος εφυγε για Χαιδελβεργη, ο πρωτος συνεχισε μονος του απο το 1991 μεχρι και την συνταξιοδοτηση του στα 2007. Διαδοχος του Αυστριακου Hiesel οριστικε η επισης αυστριακης καταγωγης Birgitta Eder, η οποια επεστρεψε στην Βιεννη στα 2014. Ο πρωην μαθητης του Hiesel, Florian Ruppenstein ανελαβε απο τοτε να διδαξει την εν λογω ειδικοτητα. Στο Μαρβουργο ξεκινησε την παραδοση ο Friedrich Matz, τον οποιο διαδεχτηκαν ο Ingo Pini και επειτα ο Walter Müller. Στο Χουμπολτ του Βερολινου διδαξε μεχρι και λιγο μετα την πτωση του Τειχους ο νυν διευθυντης του Μουσειου Σλημαν στο Ankershagen και απο τα μεσα περιπου της δεκαετιας του 1990 ο Veit Stürmer. O B. Hänsel εκπροσωπησε το αντικειμενο ως διδασκων Προιστορικη Αρχαιολογια στο Ελευθερο παν/μιο Βερολινου. Στο Ερλανγκεν χωρις προυπαρχουσα παραδοση, ο Hartmut Matthäus εδωσε το στιγμα του, οπως εκανε πολλα χρονια πριν, ο καθηγητης του, ο πολυς Buchholz στο Gießen, γειτονικα του Μαρβουργου. Το ιδιο ισχυει και για τον Wolfram Schiering στην γειτονικη πολη της Χαιδελβεγης Μαννχαιμ. Τελος, ο Klaus Kilian, διευθυντης των ανασκαφων της Τιρυνθας πριν απο τον Μαραν, διδαξε το αντικειμενο στο τμημα Προιστορικης Αρχαιολογιας της Βοννης.

 Οπως γραφτηκε και ανωτερω, μολονοτι οι βασεις της ειδικοτητας τεθηκαν απο Γερμανο, εκεινη αντιμετωπιζεται ως "Randkultur" εντος της Κλασικης και της Προιστορικης Αρχαιολογιας των Γερμανικων παν/μιων. Με την μεν πρωτη να ριχνει το βαρος στην γλυπτικη, την αρχιτεκτονικη και την κεραμεικη της κλασικης αρχαιοτητος, και την δευτερη να εστιαζει στους κεντροευρωπαικους πολιτισμους απο την νεολιθικη εως το τελος της ρωμαικης εποχης. Επιπλεον, εδω και δεκαετιες ΔΕΝ εχουν κυκλοφορησει σχετικα εγχειριδια και εικονογραφημενοι τομοι στη Γερμανια ειδικά για την Αιγαιακη Αρχαιολογια. Φοιτητες και ενδιαφερομενοι ανατρεχουν, ειτε στην αγγλογλωσση βιβλιογραφια (βλ. κειμενο 18.05.2010 εντ.), ειτε στα πεπαλαιωμενα εργα των Matz (Kreta, Mykene, Troja), Buchholz - Karageorghis (Altägäis und Altzypern), Marinatos (Kreta, Thera und das mykenische Hellas). Και αυτο δεν ειναι το χειροτερο!

 Το χειροτερο ειναι, οτι τοσο οικονομικοι (π.χ. περικοπες των κρατιδιων στα παν/μια που οδηγουν σε συρικνωση των θεσεων των διδασκοντων), οσο και αλλοι λογοι ( π.χ. τα επιστημονικα ενδιαφεροντα των διδασκοντων και η αντιμετωπιση της Αιγαιακης Αρχαιολογιας που προαναφερθηκαν) συντελουν ωστε το γνωστικο αντικειμενο να περιοριζεται δραματικα! Η εδρα στο Μαννχαιμ λ.χ. καταργηθηκε μετα τον θανατο του Schiering. Στο Βερολινο απλα αλλαξε το γνωστικο αντικειμενο μετα την συνταξιοδοτηση του Hänsel και τον αιφνιδιο χαμο του Stürmer. Ομοιως σε Γκισσεν και Βοννη μετα τους Buchholz και Kilian αντιστοιχα. Τα ιδια και στο Μαρβουργο, αφου συνταξιοδοτηθηκαν οι Pini και Müller. Σε ολες αυτες τις περιπτωσεις, οι αντικαταστατες/ διαδοχοι ασχολουνται με κλασικα θεματα, οπως αρχαικη-κλασικη-ελληνιστικη γλυπτικη, μελανομορφη και ερυθρομορφη κεραμεικη, ρωμαικα πορτραιτα και σαρκοφαγοι κτλ. Ακομη και το "Corpus der Minoischen und Mykenischen Siegel (CMS)", εργο του Μαρβουργου, μεταφερθηκε στην Χαιδελβεργη. Οσο για το Ροστοκ, μπορει το εκει αρχαιολογικο ινστιτουτο να φερει την ονομασια "Heinrich Schliemann Institut für Altertumswissenschaften", Αιγαιακη Αρχαιολογια ομως δεν διδασκεται! Στο δε Ερλανγκεν, ο Matthäus θα μεινει για αλλα δυο χρονια στην εδρα. Τι θα γινει ομως μετα; Θα διαγραφει η εδρα; Θα δωθει σε καποιον αλλον με διαφορετικο γνωστικο αντικειμενο; Ακομα και στα τμηματα Προιστορικης Αρχαιολογιας δεν ειναι καλυτερη η κατασταση, αφου οι αποφοιτοι αυτων με ειδικευση στην Αιγαιακη Αρχαιολογια (π.χ. Melissa Vetters, Lorens Rahmstorf, Reinhart Jung) εχουν αναγκαστει να εργαστουν εκτος Γερμανιας. Προς το παρον, περαν της Χαιδελβεργης (Maran/ Παναγιωτοπουλος), του Ερλανγκεν (Matthäus) και του Φραιμπουργκ (Ruppenstein), μονο ο Bertemes, καθως και ο Müller-Carpe μαζι με τον Mühlenbruch διδασκουν Αρχαιολογια Αιγαιου στα προιστορικα τμηματα των παν/μιων Χαλλε και Μαρβουργου αντιστοιχα. Κριμα για μια χωρα με πλουσια παραδοση στις αρχαιογνωστικες επιστημες - και με πολλα θετικα στοιχεια, οπως π.χ. τα σχετικα χαμηλα διδακτρα, την δυνατοτητα (κατα την μεσαιωνικη και αναγεννησιακη παραδοση, συμφωνα με την οποια διδασκοντες και διδασκομενοι αλλαζαν συχνα πολεις) αλλαγης παν/μιου ακομα και μετα απο ενα εξαμηνο σπουδων, την δυνατοτητα να επιλεξει ο ιδιος ο φοιτητης θεματα για τις εξετασεις και τις προ-, μεταπτυχιακες εργασιες του, οπως και για την διατριβη του (και να αναπτυξει με αυτον τον τροπο τα προσωπικα του επιστημονικα ενδιαφεροντα), καθως και την παραδοση του Auslandsstipedium, κατα το οποιο ο υποτροφος ταξιδευει για εναν χρονο με εξοδα της Γερμανικης Αρχαιολογικης Σχολης, κατα κυριο λογο στις χωρες της Μεσογειου (ως αναμνηση ή καλυτερα ως συνεχεια της παραδοσης της Grandtour των επιφανων Ευρωπαιων λογιων/ περιηγητων/ χαρτογραφων των 17ου - 19ου αιωνος)...

 Μετα απο αυτην την σοκαριστικη παραθεση, αναρωτιεται ο γραφων (και δεν προκειται για ρητορικες ερωτησεις): Τι θα γινει με την Αιγαιακη Αρχαιολογια στη Γερμανια; Εχει μελλον; Ή θα περιοριστει ακομα περισσοτερο; Τι θα κανουν ολοι οσοι ενδιαφερονται για αυτην; Πρεπει να σπουδασουν στην Χαιδελβεργη ή στο Φραιμπουργκ; Ή μηπως να πανε στην Αυστρια, η οποια κραταει ακομα αναμεσα στις γερμανοφωνες χωρες; Ή μηπως πρεπει να παμε ολοι οσοι αγαπαμε το αντικειμενο στην Αγγλια; Εκει βεβαια ειναι πολυ διαφορετικα τα πραγματα. Αλλη η νοοτροπια. Οι σχολες ειναι καπως πιο ιδιωτικοποιημενες. Σχεδον καθε παν/μιο της Αγγλιας (π.χ. London, Nottingham, Southampton, Bristol, Liverpool, Manchester, Edingborough, Dublin, Oxford, Cambridge) περιεχει τομεα Αιγαιακης Αρχαιολογιας, ενω πολλα απο αυτα προσφερουν συγκεκριμενα Μαστερς πανω στην ειδικευση (π.χ. UCL, Glasgow, Sheffield, το οποιο - οπως η Χαιδελβεργη και το Σαλζβουργο αντιστοιχα - αποτελει κεντρο σπουδων του εν λογω αντικειμενου). Κατι παρομοιο προσπαθει να γινει εδω και λιγα χρονια και στη Γερμανια, με το παν/μιο του Μποχουμ, το οποιο θελει να αποτελεσει κεντρο Μεσογειακων σπουδων και με κατευθυνση Αιγαιακης Αρχαιολογιας. Αποτελει μεν μια μικρη αχτιδα παρηγοριας, αρκει ομως αυτο για μια τοσο μεγαλη χωρα οπως η Γερμανια, η οποια διαθετει τμηματα αρχαιολογιας σε πολεις που συνδεονται γεωγραφικα μεταξυ τους (π.χ. Bonn-Köln, Darmstadt-Mainz-Frankfurt, Halle-Leipzig, Kassel-Göttingen, Marburg-Gießen, Augsburg-München, Trier-Saarbrücken); Υποψιν, το γνωστικο αντικειμενο της Αιγαιακη Αρχαιολογιας (πλην του τμηματος Προιστορικης Αρχαιολογιας στο Χαλλε) δεν διδασκεται σε καμια εκ των προαναφερομενων πολεων. Γιατι; Γιατι να περιοριστει μονο σε Χαιδελβεργη, Φραιμπουργκ, Ερλανγεν και Μποχουμ; Γιατι να μην υπαρξουν κινητρα και προυποθεσεις (οπως και στην Αγγλια - με απολυτη κατανοηση για τα οικονομικα προβληματα του κλαδου) για να διδαχτει και σε αλλα γερμανικα παν/μια; Γιατι θα πρεπει να μεταναστευσουν απο την χωρα ολοι οσοι αγαπουν την Αιγαιακη Αρχαιολογια;

ΓΕΦΥΡΩΝΟΝΤΑΣ ΤΟ ΧΑΣΜΑ (aka: Don´t mind the gap)...

Σε παλαιοτερο κείμενο το παροντος ιστολογιου ειχαμε αναφερθει στην μελλοντικη εκδοση του πονηματος των εν τη Γλασκωβη της Σκωτιας διαμενοντων ερευνητων-επιμελητων A. B. Knapp - P. van Dommelen (eds.) The Cambridge Prehistory of the Bronze and Iron Age Mediterranean. Οπερ και εγενετο - το χορταστικο, μεγαλου μεγεθους και σχετικα βαρυ πονημα εξεδωθηκε στα τελη της περασμενης χρονιας και απο τοτε κυκλοφορει στα ραφια των εξιδικευμενων αρχαιολογικων βιβλιοθηκων της Ευρωπης - και οχι μονον.

 Προκειται δε για το μεχρι στιγμης τελευταιο εργο, το οποιο σχετιζεται με μια βαθια, αναλυτικη διεισδυση στον κοσμο της αρχαιας Μεσογειου και δη, της Μεσογειου της Εποχης του Χαλκου και του Σιδηρου. Το εργο ειναι πολυσυλλεκτικο - αποτελειται απο κειμενα πολλων ερευνητων, κυριως της τελευταιας δεκαετιας, οι οποιοι αναλυουν διαφορα θεματα, με τα οποια εχουμε και ημεις ασχοληθει περιστασιακα και περιληπτικα στο παρελθον μεσα απο το ιστολογιο - θεματα οπως Migrations, Centre and Periphery, Acculturation, Island Archaeology κ.α.

 Το νεο αυτο βιβλιο ακολουθει σημαντικες δημοσιευσεις των τελευταιων χρονων, οπως ειναι οι μονογραφιες των C. Broodbank, The Making of the Middle Sea (2013) και N. Demand, The Mediterranean Context of Early Greek History (2011) - οι οποιες εξεταζουν την Μεσογειο απο τις απαρχες τις εως την κλασικη εποχη - αλλα και τα πρακτικα των συνεδριων H. Matthäus et al. (eds.) Der Orient und die Anfänge Europas: Kulturelle Beziehungen von der Späten Bronzezeit bis zum Frühen Eisenzeit. Konferenz Erlangen 2005. PHILIPPIKA 42 (2011), DEGUWA: In Poseidons Reich XVI. Frühe Fahrt im Mittelmeer von den Anfängen bis zum 800 v. Chr. Konferenz Heidelberg 2011 και V. Karageorghis - N. Stampolidis (eds.) Sea Routes. Conference Rethymnon 2003, τις εκθεσεις N. Stampolidis (Ed.) PLOES. Exhibition Athens 2003 και P. Blome (Ed.) Orient, Zypern und Frühes Griechenland - Dauerausstellung Basel, καθως και τα εγχειριδια (handbooks) των Fischer, Frühgriechische Geschichte (Darmstadt 2010), Collins, From Egypt to Babylon: The International Age, 1550-500 BC (British Museum Press, London 2005), Welwei, Die Frühzeit der Griechen (Munich 2005) και Poursat, οι προκλασικοί πολιτισμοί του Αιγαίου (Αθήνα 2000).

 Κοινη συνισταμενη της πλειοψηφιας των προαναφερομενων τιτλων δεν ειναι μονο η ενασχοληση των με την μεσογειακη λεκανη, αλλα και η μελετη των πολιτισμων της εν λογω περιοχης ειδικα μεταξυ της Ύστερης Εποχής του Χαλκού και της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου - χωρις να υποσκελιζεται, αλλα ουτε και να αγνοειται ή να υπερτιμαται το φερομενο και ως χασμα των λεγομενων "Σκοτεινών Χρόνων" (οι οποιοι, οπως εχουμε ηδη δει στο σχετικο κειμενο, αφορουν κυριως την απουσια γραφης και την εικονογραφικη συνεχεια στα μοτιβα κεραμεικης και σε αλλα ειδη τεχνεργων, τα οποια ειναι συνδεδεμενα με την μυκηναικη ανακτορικη κοινωνια, οπως λ.χ. οι φρεσκογραφιες και η σφραγιδογλυφια). Ειδικα σε αυτο το τελευταιο ζητημα εχουμε ηδη επισημανει την άποψη μιας ευρειας μεριδας αρχαιολογων - οι οποιοι δεν προερχονται απο τον αγγλοσαξωνικο ακαδημαικο κυκλο, ο οποιος, οπως δειχνει και η πλειονοτητα των προαναφερομενων μελετων, αδιαφορει για αυτου του ειδους τις προκλησεις ...

 Οι θιασωτες της θεωριας που αναφερουμε στο αρθρο του Μαιου 2014 - αυτοι που διαρκως επαναλαμβανουν "MIND THE GAP!" οπου βρεθουν κι οπου σταθουν, μπορει μεν να εχουν σε καποια βαση δικιο οταν επισημαινουν τους κινδυνους που ελοχευουν ειτε απο την υπο-, ειτε απο την υπερτιμηση του φαινομενου των "Σκοτεινων Χρονων", δειχνουν ομως οτι αγνοουν, οχι μονο τις προαναφερομενες δημοσιευσεις, αλλα και παλαιοτερες, οπως την μονογραφια του P. Demargne, La Naissance de l´art Greque (εργο που εχει μεταφραστει απο την δεκαετια του 1960 στα αγγλικα και τα γερμανικα και πριν απο λιγα χρονια ευτυχησε να εκδοθει και σε ελληνικη μεταφραση - καλυπτει δε το φασμα απο την νεολιθικη εως την πρωιμη αρχαικη εποχη), καθως και τα εγχειριδια των J. Boardman, Pre-Classical: From Crete to Archaic Greece (1978) και M. Finley, Early Greece: The Bronze and Archaic Ages (1970). Αγνοουν μελετες σχετικες με την ερευνα περιοχων του Αιγαιου και της ανατολικης Μεσογειου μεταξυ των προαναφερομενων περιοδων της Υστερης Εποχης Χαλκου και Πρωιμης Εποχης Σιδηρου, οπως ειναι οι ακολουθες: R. Hampe - E. Simon, 1000 Jahre Frühgriechische Kunst (Munich), V. Karageorghis, Early Cyprus: Crossroads of the Mediterranean, 1600-500 BC (Athens), A. B. Knapp, Prehistoric and Protohistoric Cyprus (Cambridge), J. Smith, Art and Culture in Cyprus from the Bronze Age into the Iron Age (Cambridge), Stampolidis et al. (eds.) Eastern Mediterranean: Cyprus-Dodecanese-Crete, 16th-6th Cent. BC (Conference and Exhibition Rethymnon 1998), Exhibition Louvre/ Paris 2014-2015: Rhodes. Une ile greque aux partes de l´Orient, XVe-Ve siècle avant J.-C., S. Wallace, Ancient Crete: From successful Collapse to Democracy´s alternatives, 12th to 5th Cents. BC (Cambridge), W. Eckschmitt, Kunst und Kultur der Kykladen: Bronzezeit, geometrische und archaische Zeit (Mainz), F. Prayon – A.-M. Wittke, Kleinasien vom 12. bis 6. Jh. v. Chr. Kartierung und Erläuterung archäologischer Befunde und Denkmäler, TAVO-Beih. B 82 (Wiesbaden 1994). Και προφανως θα αγνοουν το αρθρο του διαπρεπους Τσεχου καθηγητη Jan Bouzek στο διτομο εργο για τους Σκοτεινους Αιωνες, αφιερωμενο στη μνημη του Coulson και σε επιμελεια Α. Μαζαρακη-Αινιαν (βλ. κειμενο Φεβρουαριου 2011 εντ.) το οποιο δημοσιευτηκε πριν απο 2 χρονια περιπου. Στο αρθρο του ο Bouzek επιχειρει μια συνδεση της εικονογραφιας απο την Υστεροελλαδικη ΙΙΙ στην Υστερογεωμετρικη Εποχη. Δεν εχουμε υποψιν μας να εχει κανενας αντικρουσει τα επιχειρηματα του Τσεχου Αρχαιολογου με ενα "MIND THE GAP!" - προφανως το δαχτυλο το κουνανε μονο σε ανυπερασπιστους αλλα φερελπιδες φοιτητες ...

 Η παραθεση της προαναφερομενης βιβλιογραφιας πιστευουμε οτι κατεδειξε το ορθον των συλλογισμων μας. Ημεις θα συνεχισουμε να ασχολουμαστε με τον Αιγαιακο χωρο και την ευρυτερη περιοχη της (ανατολικης και οχι μονο αυτης) Μεσογειου, τοσο κατα την Υστερη Εποχη του Χαλκου, οσο και κατα την Πρωιμη Εποχη του Σιδηρου, οπως αναφερουμε και στο κειμενο του Μαιου 2014. Γνωριζουμε οτι ειναι δυσκολο, θα προσπαθησουμε να ειμαστε προσεκτικοι και καποτε θα βρουμε τον τροπο μας να γεφυρωσουμε το χασμα μεταξυ των δυο προαναφερομενων περιοδων ενωνοντας τες. Η βιβλιογραφικη παραθεση στο παρων αρθρο οχι μονο μας αποδεικνυει οτι αυτο ειναι εφικτο - μας γεμιζει επισης με ελπιδα και σιγουρια για τον ιερο αυτο σκοπο.

       

ΚΑΠΟΙΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ.

 Ειναι πλεον ηλιου φαεινοτερο, οτι το ιστολογιο αυτο εχει σκοπο οχι μονο να παρουσιασει θεματα αρχαιογνωστικου περιεχομενου, αλλα και να μεταδωσει τις εμπειριες και γνωσεις του γραφοντος απο τον χωρο. Ευχης εργο ειναι, να καταστει η πλατοφορμα του ιστολογιου και ως εργαλειο ανταλλαγης αποψεων και πληροφοριων.

 Το παρον κειμενο προσπαθει να συμβαλλει σε αυτον τον σκοπο. Αλλα οχι μονον σε αυτον. Οι κατωθι ερωτησεις δεν ειναι απαραιτητα ρητορικες και σιγουρα δεν μπορουν να παντηθουν μονοπλετρα. Προκειται ωστοσο για ερωτησεις ουσιαστικες που αποκαλυπτουν κατι πολυ βαθυτερο απο οτι ο αναγνωστης μπορει να φανταστει. Διοτι δεν ειναι επιφανειακες:

(1) Είναι καλύτερο να ξεκινήσει κάποιος τις σπουδές του (Β.Α.) ή να κάνει το Μ.Α./ την διδακτορική διατριβή του σε μεγάλο και γενικό παν/μιο κύρους με πολλές σχολές και τμήματα (λ.χ. Heidelberg-Tübingen, Oxford-Cambridge, Sorbonne), ή μήπως είναι προτιμότερο ενα πιο μικρό και εξειδικευμένο παν/μιο ή σχολή (λ.χ. Freiburg, Rostock, Trier, Exetier, Bristol);

 Ειτε το ενα κανει κανεις, ειτε το αλλο, τα πλεονεκτηματα και τα μειονεκτηματα ειναι αρκετα: Οι σπουδες αρχαιολογιας σε ενα μεγαλο παν/μιο με πολλα συγγενη τμηματα (π.χ. κλασικης, προιστορικης, ανατολικης κ.α. αρχαιολογιας) ανοιγουν πολλους διοδους γνωσεων και διευρυνουν τους γνωστικους οριζοντες του σπουδαστη. Επιπλεον μπορει κανεις να ερθει σε επαφη με πληθωρα διαφορετικων ανθρωπων, μαθησιακων ενδιαφεροντων, διαλεξεων και αλλων δραστηριοτητων. Οι σπουδες σε μια μικρη σχολη προυποθετουν μεν το οτι σαν κινητρο μπορει να εχουν επιλεγει συγκεκριμενα, εξειδικευμενα ενδιαφεροντα (π.χ. στην Χ σχολη υπαρχει ο Υ καθηγητης, ο οποιος διδασκει το Ζ αντικειμενο), αλλα θα πρεπει κανεις να λαβει υποψιν του τον περιορισμενο αριθμο φοιτητων που μπορει να οδηγησει και σε σκληρο, αθεμιτο ανταγωνισμο με παρελκομενα (π.χ. mobbing, bullying). Σπουδες σε μικρο παν/μιο ή σχολη μπορει επισης να σημαινει μικρη παν/πολη, με οτι αυτο επισης συνεπαγεται (π.χ. εξοδα μεταφορας και ενοικιου, καθοτι τα σπιτια σε μικρη πολη ειναι πιο δυσευρετα).

(2) Καλύτερα μια εξειδικευμένη χωροχρονικά ανασκαφή (π.χ. μινωική στην Κρήτη, ρωμαική στην Ιταλία), ή μια ανασκαφή σε περιοχή με πολλά χρονολογικά στρώματα/ φάσεις (π.χ. στην Αθήνα που κατοικείται από την νεολιθική εποχή ή σε συγκεκριμένες θέσεις στην Κύπρο);

 Και εδω δεν μπορει κανεις να απαντησει μονο καταφατικα ή μονο αρνητικα. Τις μεθοδους ανασκαφης, τον σχεδιασμο και την φωτογραφηση μπορει ο φοιτητης να τις μαθει και στην μια και στην αλλη ανασκαφη. Η ανασκαφη με πολλα χρονολογικα στρωματα - συν το υλικο (π.χ. κεραμεικη) που θα ερθει στο φως - εχει το προτερημα, οτι θα διδαξει στον φοιτητη την χρονικη αλληλουχια και θα τον βοηθησει να καταλαβει καλυτερα την οικιστικη αναπτυξη και το ιστορικο υποβαθρο σε βαθος χρονου. Η εξειδικευμενη ανασκαφη απο την αλλη θα τον βοηθησει να καταλαβει καλυτερα την εποχη και το υλικο που τον ενδιαφερει περισσοτερο απο ολα τα αλλα. Σε γενικες γραμμες παντως συστηνεται σε προπτυχιακους η ανασκαφη σε χωρους με πολλα και διαφορετικα χρονολογικα στρωματα για τους λογους που αναφερθηκαν.

 (3) (α) Να είναι το θέμα της διατριβής συνέχεια του θέματος της Μ.Α. ή κάτι διαφορετικό; (β) να είναι θεωρητικού ή πρακτικού περιεχομένου; (γ) εαν αφορά υλικό (π.χ. κεραμεική), να είναι δημοσιευμένο ή αδημοσίευτο; (δ) να είναι εξειδικευμένο μέσα σε αυστηρά χρονικά και χωρικά πλαίσια (π.χ. μινωική κεραμεική νεοανακτορικής εποχής από ανατολική Κρήτη), ή κάτι πιο διευρυμένο (π.χ. η οικιστική ανάπτυξη της Κορινθίας από την νεολιθική μέχρι και την υστερορωμαική εποχή);

 Ουτε και σε αυτην την περιπτωση ειναι απλα τα πραγματα. Ουτε δικιο, ουτε αδικο, ουτε κρυο, ουτε ζεστη. Οσον αφορα το υπερωτημα (α), αυτο επαφιεται στον ιδιο τον σπουδαστη - και τον καθηγητη της επιλογης του. Εαν οι δυο τους συμφωνησουν οτι το θεμα της Μ.Α. θελει εκτενεστερη παρουσιαση και αναλυση, αυτο θα γινει με την διατριβη. Εδω ομως υπαρχει ο κινδυνος του λεγομενου "burn out syndrome": "Να καψει τις μπαταριες του" δηλαδη ο φοιτητης και να πεσει σωματικα, ψυχικα και πνευματικα. Στο τελος θα απυηδυσει, αφου θα εχει βαρεθει και θα τα παρατησει. Το υποερωτημα (β) ταιριαζει με το (α) στο οτι το ζητημα αυτο θα πρεπει να συζητηθει μεταξυ του σπουδαστη και του καθηγητη της επιλογης του. Ενα θεωρητικο ζητημα προυποθετει οτι ο φοιτητης θα ασχοληθει με αρχαιολογικη θεωρια, επομενως θα πρεπει να γνωριζει τις βασικες αρχες και τασεις των θεωρητικων σχολων που τον ενδιαφερουν. Ενα πρακτικο ζητημα (π.χ. κεραμεικη) προυποθετει τις βασικες γνωσεις πανω στο υλικο. Το υποερωτημα (γ) συνδεεται κατ΄αυτον τον τροπο με τα δυο προαναφερομενα στο οτι πρεπει επισης να συζητηθει και απο τις δυο πλευρες (φοιτητη και επιτηρητη/ σπουδαστη). Οσον αφορα τα υπολοιπα, μια εργασια πανω σε ενα ηδη δημοσιευμενο υλικο, αλλα και θεωρητικο ζητημα, λυνει πολλα αλλα. Ο φοιτητης κατ΄αυτον τον τροπο πρεπει απλα να ψαξει την βιβλιογραφια. Και εχει να κανει με γνωστα αντικειμενα. Στην περιπτωση του αδημοσιευτου υλικου γινονται πιο περιπλοκα τα πραγματα, διοτι ο σπουδαστης γινεται πραγματικος ερευνητης, πατωντας πανω σε terra incognita. Εχει επισης να αντιμετωπισει απιστευτη γραφειοκρατεια με αδειες μελετης, φωτογραφισης, παρουσιασης σε διαλεξεις και δημοσιευσης, η οποια ειναι παντα χρονοβορα και απασχολει το μυαλο απο τα κυριως καθηκοντα, τα οποια ειναι η ερευνα. Εχει να ψαξει και στην πιο απιθανη και σπανια βιβλιογραφια για παραλληλα. Ομως - οπως συνηθιζεται σε τετοιες περιπτωσεις - ο εγωισμος ξεπερναει τις δυσκολιες αυτες. Η σκεψη και μονο, οτι ενας φοιτητης θα ασχοληθει στην διατριβη του με αδημοσιευτο υλικο, μεσω του οποιου θα γινει γνωστος και μπορει να κανει μελλοντικη καριερα στην κλαδο, υπερβαινει ολα τα υπολοιπα! Τελος οσον αφορα το (δ) υποερωτημα και το ενα, και το αλλο, εξειδικευμενα θεματα ειναι. Σαφως και κατι, οπως ειναι η μινωικη κεραμεικη συγκεκριμενης περιοδου απο συγκεκριμενη θεση θα βαλει τον διδακτορα σε συγκεκριμενη λιστα - των αιγαικων αρχαιολογων και δη εκεινων που ασχολουνται επισης με την μινωικη κεραμεικη. Θα τον καταστησει γνωστο και θα καλειται σε σχετικα συνεδρια που εχουν το συγκεκριμενο αντικειμενο. Αλλα θα ειναι γνωστος μονο για αυτο το γνωστικο αντικειμενο. Τα τελευταια χρονια ωστοσο κυκλοφορουν και διατριβες, οπως της Μ. Δεούδη, Ιθάκη (2008), του N. Kramer, Gindaros. Geschichte und Archäologie einer Siedlung im nordwestlichen Syrien von hellenistischen bis frühbyzantinischen Zeit (2004), του G. Sachs, Die Siedlungsgeschichte der Messenier, vom Beginn der geometrischen bis zum Ende der hellenistischen Epoche (2006). Οι εργασιες αυτες περιλαμβανουν υλικο, οχι μονο απο διαφορετικες χρονικες περιοδους (οπως λ.χ του Sachs), αλλα και διαφορετικους τυπους υλικου (οπως λ.χ. της Δεουδη, με νομισματα, κεραμεικη, ειδωλια απο ιερο της Ιθακης). Οι διατριβες αυτες ειναι πολυ καλες, ακριβως επειδη η πολυμορφια και ποικιλια του υλικου τους φανερωνει το πλατυ ενδιαφερον και τις γνωσεις των συγγραφεων τους για το ευρυτερο φασμα της αρχαιολογιας και τους καθιστα περισσοτερο ικανους και ετοιμους να προσφερουν στην επιστημη, κυριως ως διδασκοντες ολες τις χρονικες περιοδους και ολες τις κατηγοριες τεχνεργων της αρχαιολογιας του ελλαδικου χωρου!

 Ο καθενας ωστοσο καλειται να δωσει τις δικες του απαντησεις στα προαναφερομενα ερωτηματα (1) ως (3) κατα συνειδηση, με το χερι στην καρδια και με λογικη.