ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ) ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ "ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ (ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 1000 - 31 π.Χ.)" ΓΙΑ ΑΡΧΑΡΙΟΥΣ, ΠΡΩΤΟΕΤΕΙΣ ΚΑΙ ΑΛΛΟΥΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΜΕΝΟΥΣ.

Σε παλαιότερο κείμενο αναφεραμε καποια βιβλιογραφικα ζητηματα σχετικα με την διδασκαλια της Κλασικης (Ελληνορωμαικης) Αρχαιολογιας. Στο παρον κειμενο επιθυμουμε να συζητησουμε το βιβλιογραφικο ζητημα, αλλα απο διαφορετικη σκοπια. Την αφορμη μας εδωσε η εκδοση - στα γερμανικα - το κατωθι τιτλου: 

Το εργο του Richard T. Neer μεταφραστηκε και εκδοθηκε απο την WBG Darmstadt στα 2013. Το πρωτοτυπο εργο εφερε τον τιτλο "Art and Archaeology of the Greek World" και ειχε εκδοθει εναν χρονο πριν απο τους Thames &´ Hudson. Το βιβλιο αυτο, εγχρωμο και με επεξηγηματικους πινακες, χαρτες και σχεδια, ειναι το ιδανικο εργαλειο για μια εισαγωγη στον κοσμο της Αρχαιας Ελληνικης Αρχαιοτητας, τοσο για πρωτοετεις, οσο και για απλους ενδιαφερομενους. Καλυπτει δε το φασμα της Ελληνικης τεχνης απο την εποχη του Χαλκου και τους πολιτισμους των Κυκλαδων, της μινωικης Κρητης και της μυκηναικης Ελλαδας μεχρι και το τελος της Ελληνιστικης εποχης. 

 Εφ΄αφορμης λοιπον της προαναφερομενης εκδοσης, επιθυμουμε στο παρον αρθρο να εκφρασουμε τις αποψεις μας για το ποια βιβλιογραφια θα συνιστουσαμε σε πρωτοετεις φοιτητες, εαν ημασταν στην θεση του διδασκοντος - lecturer, assistant ή tutor. Το βαρος φυσικα θα δωθει στην βιβλιογραφια που εχει εκδοθει απο τις αρχες της δευτερης δεκαετιας του 21ου αι. και η οποια, οπως θα φανει στην συνεχεια, ειναι πλουσιοτατη. Λογω της μεχρι τωρα εμπειριας μας θα ασχοληθουμε μονο με το αγγλικο, το γερμανικο και το ελληνικο παν/κο συστημα. 

 Πρωτα απο ολα, ας αναφερουμε καποια προκαταρκτικα: Η βιβλιογραφια που συστηνουμε εδω, αφορα την Αρχαια Ελληνικη Αρχαιολογια και Τεχνη, μεταξυ της 1ης χιλ. και του 1ου αι. π.Χ. περιπου. Για γενικη βιβλιογραφια επι των προκλασικων πολιτισμων του Αιγαιακου κοσμου, παραπεμπουμε εδώ. Αναγκαστικα ο αρχαριος, ο πρωτοετης φοιτητης πρεπει να μυηθει σε καποια βασικα πραγματα. Πρεπει να κατανοησει οτι σε πρωτο σταδιο η Ελληνικη Αρχαιολογια εχει να κανει με την Αρχαια Ελληνικη Τεχνη - αλλα οχι αποκλειστικα με αυτην. Πρεπει να κατανοησει τα χρονικα (γεωμετρικη-ελληνιστικη εποχη), τα χωρικα (ηπειρωτικη Ελλαδα, νησια Αιγαιου και Ιονιου, Κρητη, Μικρα Ασια, αποικιες Μαυρης Θαλασσας - Αδριατικης - Ιταλιας - Β. Αφρικης, Κυπρος, ελληνιστικα βασιλεια), τα θεματικα (κεραμεικη/ αγγειοπλαστικη, γλυπτικη, αρχιτεκτονικη/ ναοδομια/ ταφοι/ οικιες, μικροτεχνια, χαλκα, νομισματα, επιγραφικη, εικονογραφια κτλ.) πλαισια της επιστημης αυτης. Οδηγοι του σε ολα αυτα θα αποτελεσουν τα βιβλια που ακολουθουν - στο συνολο τους εισαγωγικα εγχειριδια που θα βοηθησουν στην καταρτηση του φοιτητη.

 Συμφωνα με το αγγλοσαξωνικο συστημα, η ακαδημαικη χρονια διαιρειται σε τρια τριμηνα. Ειναι γνωστο οτι το συστημα αυτο δινει μεγαλυτερη εμφαση σε θεωρητικα ζητηματα, πιστευουμε ομως οτι σε πρωτο σταδιο θα πρεπει ο φοιτητης να γνωριζει καποια γενικου περιεχομενου τεχνικα ζητηματα προτου απασχοληθει με την θεωρια. Τι νοημα εχει λχ. να συζητας σε ταξη πρωτοετων για την σημασια των συμπσιων και των αγγειων που χρησιμοποιουνταν, εαν δεν αναλυσεις τα σχηματα, την εικονογραφια τους, την στυλιστικη τους αναλυση, τα εργαστηρια και τους καλλιτεχνες που κατασκευασαν τα εν λογω αγγεια πρωτα; Γιατι να μπερδευεις τον αρχαριο με θεωριες περι αρχιτεκτονικης, χωρις να του εχεις αναφερει τους βασικους ρυθμους και τυπους ναων; Για αυτο και πιστευουμε, οτι στο πρωτο σταδιο χρειαζεται η στυλιστικη αναλυση, η περιγραφη και χρονολογηση του αντικειμενου κατα τα γερμανικα προτυπα. Εν συνεχεια και εφοσον ο πρωτοετης εχει συγκεντρωσει ολες τις πληροφοριες που απαιτουνται, μπορουμε να προχωρησουμε στην θεωρητικη και ερμηνευτικη προσεγγιση του αντικειμενου, λαμβανοντας υποψιν και το ιστορικο, κοινωνικο, οικονομικο πλαισιο της καθε εποχης (π.χ. γιατι στη γεωμετρικη και αρχαικη εποχη εχουμε διαφορα εργαστηρια αγγειοπλαστικης στην Ελλαδα και γιατι αυτα σβηνουν με την εμφανιση και διαδοση της αττικης μελανομορφης και κυριως ερυθρομορφης κεραμεικης; Γιατι τα αττικα εργαστηρια ερυθρομορφης κεραμεικης παρακμαζουν απο την υστερη κλασικη εποχη; Γιατι οι κουροι και οι κορες εμφανιζονται σε συγκεκριμενα χρονικα πλαισια; Τι υπαρχει απο πισω; κ.α.). 

 Συνεπως εαν διδασκαμε σε βρετανικο παν/μιο την Εισαγωγη στην Ελληνικη Αρχαιολογια και Τεχνη για πρωτοετεις, θα συνιστουσαμε στους αρχαριους φοιτητες μας να μελετησουν οπωσδηποτε και πρωτα απο ολα, το προαναφερομενο βιβλιο του Neer. Παραλληλα, απο το πρωτο τριμηνο θα τους συνιστουσαμε να λαβουν υποψιν τους και το βιβλιο του Jame Whitley, The Archaeology of Ancient Greece:

 Απο το δευτερο τριμηνο θα ωθουσαμε τους πρωτοετεις μας να μελετησουν το διτομο εργο των Jo Smith - Plantzou, A companion to the Greek Art (Blackwell). Στο τριτο τριμηνο θα μπορουσαν να διαβασουν το βιβλιο του Christopher Mee, Greek Archaeology - A Thematic Approach και προαιρετικα ισως Anthony Snodgrass, An Archaeology of Greece. Μολονοτι πιστευουμε οτι τα θεωρητικα κεφαλαια του 2ου τομου του εργου των Smith-Plantzou και Mee καλυπτουν καλυτερα το κενο της θεωρητικης προσεγγισης απο οτι η εν λογω μονογραφια του Snodgrass:

 Παραλληλα, ηδη απο το δευτερο τριμηνο θα εστιαζαμε στους φοιτητες μας να μελετησουν την επιμερους βιβλιογραφια: Dinsmoor και Lawrence για την αρχιτεκτονικη, καθως και τα εγχειριδια του Boardman για την κεραμεικη και γλυπτικη αντιστοιχα. Τα βιβλια του τελευταιου, τα οποια καλυπτουν την γκαμα απο την γεωμετρικη και αρχαικη, μεχρι την μελανομορφη και ερυθρομορφη αγγειογραφια και απο την αρχαικη μεχρι και την υστερη κλασικη γλυπτικη, εχουν μεταφραστει τοσο στα γερμανικα, οσο και στα ελληνικα. Στα αγγλικα εχουν ακομα μεταφραστει και οι τομοι της Hirmer Verlag: Του Lullies για την γλυπτικη, της Simon για την κεραμεικη, του Grubben για την ναοδομια. Για μια προσεγγιση ανα περιοδους, συστηνουμε τους τομους των Charbonneaux-Martin-Villard για την Ελληνικη Τεχνη των Αρχαικων, Κλασικων και Ελληνιστικων χρονων - τομοι οι οποιοι εχουν μεταφραστει απο τα γαλλικα στα αγγλικα, στα γερμανικα και σχετικα προσφατα και στα ελληνικα.

 Εαν διδασκαμε σε γερμανικο παν/κο ιδρυμα το εισαγωγικο μαθημα - τα παν/κα μαθηματα στη Γερμανια διαρκουν ενα εξαμηνο (το ακαδημαικο ετος ειναι διαιρεμενο σε χειμερινο και εαρινο εξαμηνο) - θα διναμε ως προκαταρκτικη/ υποχρεωτικη βιβλιογραφια το προαναφερομενο εργο του Neer, μαζι ομως με το πονημα του Tonio Hölscher (το οποιο εχει μεταφραστει και στα ελληνικα):

Απο το δευτερο μισο του εξαμηνου, θα ζητουσαμε απο τους φοιτητες μας να μελετησουν και το βιβλιο της Franziska Lang που επεξεργαζεται καποια τεχνικα και θεωρητικα ζητηματα:

Επισης απο το δευτερο μισο του εξαμηνου, θα συνιστουσαμε στους αρχαριους φοιτητες να μελετησουν τους προαναφερομενους τομους των Lullies-Simon-Grubbe, το εργο των Charbonneaux-Martin-Villard, αλλα και τα εγχειριδια του Boardman. Παραλληλα θα τους ζητουσαμε να μελετησουν και αλλα, γενικου καταρχην περιεχομενου βιβλια, οπως του Fuchs για την γλυπτικη, της Scheibler και του Mannack για την αγγειογραφια, του Müller-Wiener για την αρχιτεκτονικη (υλικα κατασκευης, ειδη αρχιτεκτονικης κτλ.). Προκειται για εγχειριδια σχετικα μικρου μεγεθους, με σημαντικες ομως πληροφοριες. Τελος, εαν προκειται να γινουν γραπτες ή προφορικες εξετασεις ειτε στο μεσον, ειτε στο τελος του εξαμηνου, εκτος της προαναφερομενης βιβλιογραφιας, καλο θα ειναι οι πρωτοετεις φοιτητες να λαβουν υποψιν τους και τα ακολουθα βιβλια τσεπης για την προετοιμασια τους:

 Και τα δυο μικρα αυτα βιβλιαρακια, ειναι οικονομικα σε μεγεθος και τιμη, ενω περιεχουν πλουσιες πληροφοριες και σε θεωρητικο επιπεδο. Εικαζουμε δε οτι δια της προαναφερομενης βιβλιογραφιας, ο φοιτητης στο τελος του εξαμηνου (ή και του ετους) θα ειναι σε θεση, οχι μονο να καταρτιζεται επιστημονικα στον κλαδο, να μπορει - εστω και με τα βασικα - να συγκρινει και να χρονολογει, αλλα και να ακομισει την κριτικη του σκεψη, οπως επισης να αποκτησει ενα θεωρητικο υποβαθρο, ικανο να τον βοηθησει να προχωρησει παραπερα στις σπουδες του.

 Το ελληνικο παν/κο συστημα εχει παρει στοιχεια τοσο απο το αγγλοσαξωνικο, οσο και απο το γερμανικο: Το ακαδημαικο ετος ειναι μεν χωρισμενο σε χειμερινο και εαρινο εξαμηνο, υπαρχουν ωστοσο μαθηματα που διδασκονται και στα δυο εξαμηνα και που η εξεταση τους γινεται ανα τριμηνο (ή Μαιο-Ιουνιο/ Σεπτεμβριο/ Φεβρουαριο-Μαρτιο). Επισης γινονται praesentations οπως στο γερμανικο συστημα, αλλα γραφονται και essays κατα το αγγλοσαξωνικο συστημα. Αν λοιπον διδασκαμε το εισαγωγικο μαθημα της Αρχαιολογιας σε ελληνικο παν/μιο, θα προτειναμε ως υποχρεωτικη βιβλιογραφια το μεταφρασμενο βιβλιο του Hölscher, μαζι με το βιβλιο του Δ. Πλαντζου και του ζευγους Βουτηρα:

 Δεν γνωριζουμε εαν το πονημα του Neer εχει μεταφραστει ή εαν προκειται να μεταφραστει και στα ελληνικα. Θεωρουμε παντως οτι τα προαναφερομενα εργα (των Πλαντζου και Βουτηρα ειδικα) ειναι τα καλυτερα που κυκλοφορουν εδω και 2-3 χρονια στην ελληνικη αγορα για να χρησιμευσουν ως εφαλτηρια γνωσης στους αρχαριους φοιτητες. Προαιρετικα μπορουν οι αρχαριοι να μελετησουν και το εγχειριδιο της Κοκκορου-Αλευρα για την Αρχαια Ελληνικη Τεχνη. Κατα τα αλλα, οι πρωτοετεις φοιτητες μας καλουνται να μελετησουν τα βιβλια των Charbonneaux-Martin-Villard οσον αφορα μιαν αναγνωση της Ελληνικης Τεχνης ανα χρονολογικες περιοδους και τα εργα των Boardman, Scheibler, Müller-Wiener για μια αναγνωση της Τεχνης ανα τομεις. Η δε σειρα με τομους της Εκδοτικης Αθηνων (Γλυπτικη, Κεραμεικη, Χαλκινα, Νομισματα κτλ.), ειναι αναλογη με την αντιστοιχη σειρα του Hirmer Verlag και αρκετα καλη για τα ελληνικα δεδομενα.

 Με τα προαναφερομενα εργα - αγγλικα, γερμανικα, ελληνικα - θεωρουμε οτι καλυπτουμε ενα κενο βοηθωντας ολους αυτους που θελουν να κανουν μιαν αρχη, αλλα δεν ξερουν που να απευθυνθουν, που και πως να ψαξουν. Επισης ενημερωνουμε πρωην και νυν συναδελφους για το τι ειναι επικαιρο στον χωρο του αρχαιολογικου βιβλιου που ασχολειται με την Εισαγωγη στην Ελληνικη Αρχαιολογια.

ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΕΣ ΠΑΡΑΝΟΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΤΗΣ ΠΡΟΚΛΑΣΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ.

Σε παλαιοτερα κειμενα ειχαμε αναφερθει συνοπτικα και περιληπτικα στον τομεα της Μεσογειακής και Αιγαιακής Αρχαιολογίας ως ιδιαιτερο κλαδο που συγκλινει της Κλασικης, αλλα και της Πρωτο- και Προιστορικης Αρχαιολογιας (στις Αγγλοφωνες χωρες ειναι ξεχωριστο πεδιο της Αρχαιολογιας), οπως επισης και στις τάσεις στην ερευνα του πεδιου αυτου, οπως προκυπτει απο τις σχετικες δημοσιευσεις, τις διοργανωσεις συνεδριων και εκθεσεων. Οι τασεις ομως αυτες ειναι πρωτιστως χρονολογικων κριτηριων. Εν μερει ευθυνεται η μεθοδος ερευνης των απαρχών της αρχαιολογικής επιστήμης για αυτο. Οι ερευνες παραδειγματος χαριν των Χ. Τσουντα, Δ. Θεοχαρη, V. Milojic στην Θεσσαλια απο τα τελη του 19ου αιωνα και εφεξης - στην οποια ευρεθησαν παρα πολλες θεσεις της Νεολιθικης Εποχης - ειχε ως αποτελεσμα να επικεντρωνει σχεδον καθε ερευνητης του Νεολιθικου φαινομενου την ερευνα του στην περιοχη εκεινη. Ή οποιος ανεσκαπτε στην Θεσσαλια να ευρισκε υλικο της Νεολιθικης Εποχης και να σταματουσε εκει. Κατα συνεπεια προεκυπτε μια μοιραια χωροχρονικη (ή χρονοχωρικη!) διαιρεση, η οποια οδηγησε τους αρχαιολογους απο τα φοιτιτιτικα τους χρονια και για πολλες δεκαετιες στην εξισωση (ή ταυτιση) συγκεκριμενων περιοχων με εξισου συγκεκριμενες χρονικες περιοδους ακμης και παρακμης: Ετσι φτασαμε στην παρανοηση να θεωρειται στον Αιγαιακο κοσμο οτι η Νεολιθικη Εποχη (7.000-3.000 π.Χ. περιπου) εκπροσωπειται απο τους οικισμους της Θεσσαλιας και μονον (Διμηνι, Σεσκλο, Οζακι Μαγουλα, Ραχμανι κ.α.), ενω κατα την Πρωιμη Εποχη του Χαλκου (3.000-2.000 π.Χ. περιπου) μονον οι Κυκλαδες με τον ομωνυμο πολιτισμο που παρηγαγε τα τηγανοσχημα σκευη και τα μαρμαρινα ειδωλια κατοικουνταν. Ομοιως πιστευεται οτι η Μεση Εποχη του Χαλκου (2.000-1.500 π.Χ. περιπου) εκπροσωπειται μονον απο τον Μινωικο πολιτισμο της Κρητης και η Υστερη Εποχη του Χαλκου (1.600-1.200 π.Χ. περιπου) απο τον Μυκηναικο πολιτισμο της ηπειρωτικης Ελλαδος.

  Εξυπακουεται οτι ολα αυτα ειναι παρανοησεις που προεκυψαν ειτε απο τον περιορισμενο αριθμο αρχαιολογικου υλικου προς μελετη, ειτε απο την περιορισμενη ερευνα σε διαφορετικες περιοχες, ειτε και απο την ασυννενοησια και ελλειψη θελησης συνεργασιας μεταξυ των αρμοδιων - αρχων, ερευνητων. Ευτυχως που αυτες οι παρανοησεις εχουν εκλειψει σε μεγαλο βαθμο, ενω η αναπτυξη μοντερνων τεχνικων (π.χ. survey methods: Landscape Archaeology, satellite images, georadars κτλ.) συνεβαλε στην διευρυνση του ερευνητικου οριζοντα. Ετσι ειμαστε πλεον σε θεση να γνωριζουμε οτι ναι μεν υπηρξε μεγαλη συγκεντρωση νεολιθικων οικισμων στην Θεσσαλια και στην Μακεδονια, αλλα δεν ηταν αυτες οι μοναδικες περιοχες της Ελλαδος, οι οποιες κατοικουνταν κατα τους νεολιθικους χρονους. Η Θεσσαλια και η Β. Ελλαδα μοιραζονται πολλα πολιτιστικα στοιχεια με τις βαλκανικες χωρες, με τις οποιες συνορευουν - τοσα, ωστε αρκετοι ερευνητες να μιλουν για εναν κοινο Αιγαιοβαλκανικο κυκλο μεταξυ Νεολιθικης και Πρωιμης Εποχης του Χαλκου. Ομοιως δε παρουσιαζεται ο Κυκλαδικος πολιτισμος της Πρωιμης Εποχης του Χαλκου ως ενα τμημα της "Αιγαιακης Κοινης", η οποια περιλαμβανει στους κολπους της τοσο το ΒΔ Αιγαιο (Τροια, Πολιοχνη), οσο και την Κρητη - αυτο το φαινομενο που ονομαζουμε Μινωικο πολιτισμο ξεκινησε αλλωστε τοτε, στην Πρωιμη Εποχη του Χαλκου. Η ακμη της Μινωικης Κρητης συνεβει κατα την Μεση Εποχη του Χαλκου - οχι μονο λογω των ανακτορων Κνωσου, Φαιστου, Μαλλιων, Ζακρου, τα οποια προυπηρχαν απο την προηγουμενη φαση και προφανως ησαν ανεξαρτητα κεντρα ποικιλου χρηστικου χαρακτηρα, ουτε εξαιτιας των διαφορετικων συστηματων γραφης (ιερογλυφικης, Γραμμικης Α´, δισκου Φαιστου) και των ανα επαρχια διαφορετικων ειδων κεραμεικης (Αγ. Ονουφριου, Κουμασας, Βασιλικης, Καμαρων), αλλα διοτι στοιχεια του Μινωικου πολιτισμου βρισκονται σε νησια του Αιγαιου. Υπαρχουν επισης ενδειξεις για εμποριο μεταξυ Κρητης, Αιγυπτου και Συροπαλαιστινης. Απο αυτα ορμωμενοι οι ερευνητες ερμηνευσαν κυριολεκτικα τα γραφομενα του Θουκιδυδη περι "Μινωικης Θαλασσοκρατοριας" - εναν ορο, ο οποιος ειναι ακομα υπο χρηση.

 Αυτα ολα δεν σημαινουν βεβαια οτι η ηπειρωτικη Ελλαδα υπηρξε ακατοικητη κατα την διαρκεια της Πρωιμης και της Μεσης Εποχης του Χαλκου. Τουναντιον, οπως αποδεικνυουν και οι δημοσιευσεις που αναφερουμε στα κειμενα Μαιου 2010 και 2013 αντιστοιχα. Η ακμη ομως της ηπειρωτικης Ελλαδος θα ερθει κατα την επομενη φαση, την Υστεροελλαδικη ή Μυκηναικη Εποχη. Μεγαλα μυκηναικα κεντρα, εφαμιλλα των κρητομινωικων, εχουμε στην Αργολιδα (Μυκηνες, Τιρυνθα κ.α.), στην Μεσσηνια (Πυλος, Ικλαινα κ.α.), στην Βοιωτια (Θηβα, Ορχομενος, Γλα). Τα τελευταια χρονια εχουν βρεθει και σε αλλες θεσεις, οπως ειναι ο Βολος σην Θεσσαλια. Απο τον 14ο αι. π.Χ. περιπου φαινεται να αναλαμβανουν τα μυκηναικα ανακτορα - ειδικα της Αργολιδος και της Βοιωτιας, μιας και αναφερονται σε χεττιτικα και αιγυπτιακα κειμενα - τους εμπορικους δρομους της Μεσογειου και του Αιγαιου. Υπαρχει ενα συστημα γραφης, η Γραμμικη Β΄, και μια σχετικα ομοιομορφη, ανακτορικου τυπου κεραμεικη, η οποια εξαγεται σε Αιγυπτο, Συροπαλαιστινη, Κυπρο, αλλα και Ιταλια. Δυο τυποι ταφων κυριαρχουν, οι θολωτοι και οι θαλαμοειδεις ή θαλαμωτοι ταφοι. Στοιχεια που εχουν κανει τους ερευνητες να μιλουν για μια "Μυκηναικη Κοινη" στην Μεσογειο.

 Περαν της συμβολης των φυσικων επιστημων στην αρχαιολογικη ερευνα και της ενασχολησης με φλεγοντα ζητηματα, τα οποια, μολονοτι δυσκολα, ειναι εντουτοις γοητευτικα - οπως π.χ. οι εμπορικες σχεσεις με τους πολιτισμους της ανατ. Μεσογειου και η σημασια των αιγαιακου τυπου τοιχογραφιων στα ανακτορα της Εγγυς Ανατολης, η χρονολογηση της εκρηξης του ηφαιστειου της Θηρας και οι συγχρονισμοι μεταξυ Αιγαιου και Αιγυπτου, η προελευση των ελληνικων φυλων, η ανοδος, η ακμη και η καταρρευση των μινωικου και μυκηναικου πολιτισμου - υπαρχουν και αλλα ζητηματα, τα οποια οι αρχαιολογοι ερευνητες καλουνται να μελετησουν. Αυτα αφορουν τομεις οπως Regionalism/ Centre-Periphery/ Continuity-Discontinuity-Collapse κ.α. Μερικα παραδειγματα: Πως μπορουμε να ερμηνευσουμε το φαινομενο να εχουμε στην νεολιθικη Θεσσαλια και στην μινωικη Κρητη τοπικες/ επαρχιακες κεραμεικες παραδοσεις και για ποιο λογο τα διαφορα επαρχιακα κεραμεικα στυλ παυουν να εμφανιζονται απο καποιο διαστημα και επειτα; Γιατι κατα την μυκηναικη εποχη εχουμε εναν σχετικα ομοιομορφο τυπο κεραμεικης οσον αφορα σχηματα αγγειων και εικονογραφια; Γιατι εχουμε δυο ειδη ταφων - θολωτους και θαλαμωτους - κατα την μυκηναικη εποχη; Ποιοι ενταφιαζονταν που; Μπορουμε βαση αυτων να ομιλουμε για ταξικες διαφορες; Και τι σημαινει το γεγονος οτι στους θολωτους ταφους εχουμε διαφορετικα μεγεθη (καποιοι, οπως ο Θησαυρος του Ατρεως και οι ταφοι της Κλυταιμνιστρας και του Αιγισθου στις Μυκηνες, οπως και του Μινυα στον Ορχομενο ειναι μεγαλοι, αλλοι παλι, οπως της Τιρυνθας ή της Προσυμνας-Μπερμπατι ειναι μικροτερου μεγεθους); Επισης πως ερμηνευεται το γεγονος οτι ενω στην Δ. Πελοποννησο (νομοι Αχαιας και Γορτυνιας) εχουμε θαλαμωτους ταφους, δεν εχουμε βρει οικισμους και ανακτορικα κεντρα της μυκηναικης εποχης;

 Πολλα τα ερωτηματα, λιγες και σχεδον παντα μη ικανοποιητικες οι υπαρχουσες απαντησεις. Ειναι σαν το γνωστο παραδειγμα που παρομοιαζει τα αρχαιολογικα δεδομενα με παζλ, απο το οποιο λειπουν πολλα κομματια. Παρα ταυτα η αρχη εχει ηδη γινει. Εδω και πανω απο μια δεκαετια περιπου για παραδειγμα, ερευνητες - κυριως αμερικανικων παν/μιων, αλλα και Ελληνες - που εργαζονται στην Κρητη εχουν επιλεξει να ερευνησουν το ανατολικο κομματι του νησιου (Ιεραπετρα-Σητεια). Θεσεις οι οποιες ειχαν ανακαλυφθει στο παρελθον αλλα παραμεληθηκαν, ξαναμπαινουν στο προσκηνιο. Παλαικαστρο, Πετρας, Γουρνια, Πρινιατικος Πυργος, Σισσι ισως μπορεσουν να δωσουν πειστικοτερες απαντησεις στο διαδικτυακο συστημα των μινωικων οικισμων και ανακτορικων κεντρων, οπως και σε θεματα καθημερινης ζωης των ανθρωπων κατα την Εποχη του Χαλκου. Αναμενομεν τα ευχαριστα αποτελεσματα!

 

ΚΑΠΟΙΑ ΣΥΝΕΔΡΙΑ ΠΕΡΙ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΩΝ ΧΡΟΝΩΝ.

 Βρισκομαστε ηδη στο δευτερο μισο της φετινης χρονιας (2014). Εκτος απο τις σχετικες εκθέσεις, τα συνέδρια (βλ. σχόλια εντ.) που σχετιζονται με την Μεσογειακη Αρχαιολογια και που αναμενονται ειναι της European Association of Archaeologists (EAA) μεταξυ 10-14 Σεπτεμβριου στην Κωσταντινουπολη και Crossroads II μεταξυ 15-18 Σεπτεμβριου στην Πραγα.

 Συν τοις αλλοις ομως, αναμενεται και ενα ακομη συνεδριο πριν κλεισει η φετινη χρονια. Προκειται για την 7. Mitteldeutschen Archäologentag μεταξυ 23-26 Οκτωβριου στη Halle (Saale). Το θεμα του συνεδριου αυτου φερει τον εξης τιτλο: "2200 BC: Ein Klimastutz als Ursache für den Zerfall der Alten Welt?". Αφορα δε την μελετη του φαινομενου του τελους της Χαλκολιθικης και της αρχης της Πρωιμης Εποχης του Χαλκου υπο ενα πανευρωπαικο και πανμεσογειακο πρισμα. Εντασσεται δε στην ενοτητα των συνεδριων περι Μεταβατικων Εποχων, για τα οποια εχουμε γραψει απο την στηλη του παροντος ιστολογιου στο παρελθόν. 

 Δεν ειναι το μοναδικο, ουτε το πρωτο συνεδριο αναλογου θεματικη που διοργανωνεται απο τους ιδιου συντελεστες στην Halle: Στα 2011 ειχε διεξαχθει η 4. Mitteldeutsche Archäologentag, η οποια ασχοληθηκε με την εποχη περι του 1600 π.Χ. και την επιρροη της εκρηξης του ηφαιστειου της Θήρας στην Ευρωπη και την Μεσογειο αντιστοιχα.

 Σαν να φαινεται οτι οι Αρχαιολογοι που απαρτιζουν την κεντρικη επιτροπη της Mitteldeutschen Archäologentages στην Halle να εχουν βαλθει να διερευνησουν ολες αυτες τις μεταβατικες εποχες με ευρεια οπτικη κλιμακα σε συνεδρια. Να αναμενομε μηπως και μελλοντικο συνεδριο σχετικο με τους Σκοτεινούς Αιώνες και την 3 Ενδιαμεση Περιοδο στην Αιγυπτο, καθως και το τι συνεβει στην Ευρωπη γυρω στα 1200 π.Χ.; 

 Καλη επιτυχια στην διεξαγωγη και αυτου του συνεδριου - αναμενομε τα πεπραγμενα του μεθ΄αγωνιας και αδημονιας!

ΣΥΜΠΑΤΡΙΩΤΕΣ ΣΤΟΥΣ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΟΥΣ - ΚΑΙ ΜΗ - ΧΩΡΟΥΣ: ΜΑΖΙ ΔΕΝ ΚΑΝΟΥΝΕ, ΧΩΡΙΑ ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΝΕ.

Το παρων κειμενο μπορει να λογιστει και ως μια ατυπη συνεχεια του προηγουμενου της 27.05.2014: Στην ακαδημαικη - και οχι μονο - κοινοτητα του εξωτερικου, παρατηρειται το φαινομενο της αρμονικης φιλιας και συνεργασιας μεταξυ ατομων διαφορετικων εθνοτητων. Στη Γερμανια π.χ., οι Ελληνες τα πανε καλυτερα με τους Γερμανους, τους Τουρκους, σχεδον με οποιονδηποτε πλην των συμπατριωτων τους. Αναλογες εμπειριες υπαρχουν μεταξυ Αγγλων, Γαλλων, Ιταλων, Αμερικανων κ.α. Ο γραφων θυμαται μαλιστα την χαρακτηριστικη φραση ενος Γερμανου φιλου του, οτι οταν βρισκεται εκτος της χωρας του, ειτε για διακοπες, ειτε για σπουδες, ειτε για αλλους επαγγελματικους λογους, προσπαθει να αποφευγει τους συμπατριωτες του, σε περιπτωση που τους αντιληφθει. Στην περιπτωση των Ελλήνων του εξωτερικού βεβαια ισχυει και αυτο, με εξαιρεσεις, οταν π.χ. ο Χ χρειαζεται την βοηθεια του Υ, ή οταν προκειται για δυο ατομα του αντιθετου φυλου. Ειναι δυσκολο για τον Ελληνα εκτος Ελλαδος να πιασει φιλιες με συμπατριωτη του του ιδιου φυλου οταν λειπει ο αλτρουισμος. Σε τετοιες περιπτωσεις, ενας εκ των δυο θα εχει το πανω χερι. Φυσικα και υπαρχει ως επι το πλειστον συμφερον, οταν π.χ. ο Χ ειναι αγορι και ο Υ κοπελα. Συνηθες φαινομαι τα τελευταια χρονια να υπαρχουν ζευγαρακια Ελληνων στο εξωτερικο. Εδω ομως - οπως και σε αλλες περιπτωσεις - φαινεται η ασυμβατοτητα. ο διπολισμος του Ελληνα: Απο την μια σνομπαρει τους ανθρωπους της χωρας που τον φιλοξενει για σπουδες ή εργασια, απο την αλλη θαυμαζει τα θετικα τους.

 Εκτος της ακαδημαικης κοινοτητας και στις δημοσιες υπηρεσιες αποκαλυπτονται τετοιου ειδους φαινομενα: Ειτε λογω ξενομανιας, ειτε λογω κομπλεξ που θελουν να τους κανουν να φανουν οτι ειναι τουλαχιστον καλυτεροι, πολλοι Ελληνες στους τομεις αυτους φερονται ιδιαιτερως ευγενικα στους ξενους. Τους συμπατριωτες τους αντιστοιχα τους αντιμετωπιζουν τυπικα και ψυχρα - ορισμενοι δε, δεν θα διστασουν να εφραμοσουν καψωνια, ειδικα εις τους αιτουντες νεαρης ηλικιας. Προσωπο του στενου φιλικου μας περιβαλλοντος μας αποκαλυψε προσφατα πως κοντευει να αλλαξει συκωτι εξαιτιας της συμπεριφορας υπαλληλων σε μεγαλο δημοσιο φορεα του ΥΠ.ΠΟ.: Για μια αιτηση του που ειχε καταθεσει την ανοιξη του 2013, επρεπε να γραψει αλλη μια ακομα το φθινοπωρο του ιδιου ετους για να του απαντησουν λιγες μερες μετα οτι παραδοθηκε σε αλλη υπηρεσια του ΥΠ.ΠΟ. για γνωμοδοτηση. Αντι να τον ενημερωσουν γραπτως για την μοιρα της αιτησης του, τον αναγκασαν να χασει χρονο και χρημα με το να κανει τηλεφωνηματα σε διαφορες υπηρεσιες του ιδιου υπουργειου, μεχρι να μαθει οτι η αιτηση του ειχε αποσταλει στην αρχικη υπηρεσια. Αυτο το εμαθε πριν απο λιγες εβδομαδες και ενω η αιτηση του ειχε παρει θετικη εισηγηση απο τον Απριλιο του 2014! Προσφατα εκανε αλλη μια αιτηση γραπτη, για να ενημερωσει οτι θα ειναι στα πατρια εδαφη σε συγκεκριμενες ημερομηνιες και ευελπιστει να λαβει θετικη γραπτη απαντηση, διοτι προκειται για λεπτο ζητημα. Ειδαλως πως θα ξερει ποτε και που θα προσελθει;

 Αντιστοιχες εμπειριες ομως εχουν και καποιοι Γερμανοι, Γαλλοι, Αγγλοι κ.α. με δημοσιες υπηρεσιες στις χωρες τους. Εκει οχι μονο οι νοοτροπιες, αλλα και οι καιρικες συνθηκες τους γεμιζουν με "Fernweh", νοσταλγια για μερη εξωτικα (εν αντιθεσει με το "Heimweh", την νοσταλγια για τα πατρια εδαφη που αισθανονται καποιοι Ελληνες). Και πραγματικα δεν ειναι λιγοι εκεινοι που εχουν να πουν τα καλυτερα για την ελληνικη φιλοξενια και την καλωσυνη των απλων ανθρωπων. Εδω υπεισερχεται ενα αλλο παραδειγμα, απο το μετεφρασμενο στα ελληνικα βιβλιο του καθηγητη Γιαννη Χαμηλακη, "Το εθνος και τα ερειπια του" (εκδ. 21ου). Γραφει ο Χαμηλακης σε καποιο σημειο του βιβλιου του, οτι οι ντοπιοι - π.χ. σε χωρια της Κρητης - δεν εμπιστευονται τις ελληνικες υπηρεσιες, οπως ειναι οι ΕΠΚΑ. Αντιθετως ειναι φιλικοι εναντι στις ξενες αποστολες των εν Ελλαδι Αρχαιολογικων Σχολων και πανεπιστημιων του εξωτερικου.Τους πρωτους τους βλεπουν ως αρπαγες των οικοπεδων τους, που χρονοτριβουν ασκοπα πανω απο τα σκαμματα, τους δευτερους ως ευγενικους ξενους που κανουν μια επενδυση, η οποια στο μελλον θα αποδειχτει κερδοφορα. Για αυτο και πολλοι ξενοι αρχαιολογοι εχουν να διηγηθουν φανταστικες ιστοριες απο την διαμονη τους στην Ελλαδα. 

 Ειναι φανερο πως ολα τα προαναφερομενα περιπλεκονται μεταξυ τους σχηματιζοντας εναν Γορδιο Δεσμο χωρις ακρα, χωρις να ξερει κανεις απο που αρχιζει και που τελειωνει. Μονο την μεση κατασταση ξερει, οτι οι συμπατριωτες - μεθ΄εξαιρεσεων - μαζι δεν κανουν και χωρια δεν μπορουν. Γνωστα παραδειγματα οι περιπτωσεις των Αγγλων Speke και Burton που περασαν χρονια παρεα εξερευνωντας την Αφρικη για να καταληξουν εχθροι, διεκδικωνταςο καθενας για τον εαυτο του την πρωτοκαθεδρια της ανακαλυψης των πηγων του Νειλου. Οπως επιση οι Αμερικανοι Cope και Marsh που ξεκινησαν μαζι για να καταληξουν χωρια, πυροδοτοντας τους πολεμους των κυνηγων δεινοσαυρων στις ΗΠΑ του 19ου αι. Αλλες περιπτωσεις εδώ κι εδώ - οσον αφορα τον ακαδημαικο τομεα, στον οποιον οι μεν σνομπαρουν τους δε, πεφτει mobbing, πισωπλατα μαχαιρωματα και καψωνια στους "μη εκλεκτους" (: Διοτι οπως αναφερθηκε, σε καποιες γραμματειες προωθουνται οι "συστημενοι" - γονοι καθηγητων και διευθυντων, και φυσικα γνωστοι και ανεγνωρισμενοι μη συμπατριωτες). Τα κομπλεξ στην εληνικη και οχι μονο ακαδημαικη κοινοτητα αποτελουν εναν φαυλο κυκλο που συνεχως διαιωνιζεται, καθως περνουν απο την μια γενια στην αλλη. Δεν ειναι και λιγες οι περιπτωσεις οπου ενας καθηγητης πασχων εκ του σνυδρομου της αυθεντιας θα προσβαλλει φοιτητη δημοσιως. Και αυτος με την σειρα του, ιθισται να συμπεριφερθει ομοιως στο μελλον, υπο το βαρος καψωνιων και κομπλεξ που υπεστει νεοτερος.
 

INTER MUNDOS.

 Οσο μεγαλωνω, τοσο παρατηρω την αλλοκοτη σταση των συνανθρωπων μου απεναντι μου: Οτι και να κανω, οτι και να πω, σε οποια γλωσσα και να εκφραστω, θα ειναι ακαταλαβιστικο για τους περισσοτερους. Ακομα - και αυτη ειναι η φαινομενικα μεγαλη εκπληξη - και για αυτους, με τους οποιους πιστευα οτι εχω κοινα ενδιαφεροντα. Να φερω μερικα παραδειγματα:

 Ειμαι ελληνικης καταγωγης και σπουδασα Αρχαιολογια σε Ην. Βασιλειο και Γερμανια. Ζω εδω και αρκετα χρονια στη Γερμανια. Τα ενδαφεροντα μου στην αρχαιολογικη επιστημη κυμαινοντα - οπως πολυ καλα γνωριζουν οι αναγνωστες του παροντος ιστολογιου - στην Μεσογειακη και Αιγαιακη Αρχαιολογια. Ειδικα στην Αρχαιολογια της Ανατολικης Μεσογειου της Υστερης Εποχης του Χαλκου και Πρωιμης Εποχης του Σιδηρου, για τις οποιες εχω πλειστακις γραψει στο παρων ιστολογιο. Κι ομως, υπαρχουν ανθρωποι απο τον κλαδο που δεν μπορουν να καταλαβουν πως ειναι δυνατον να ενδιαφερομαι και να ασχολουμαι και με τις δυο αυτες χρονικες περιοδους. "Mind the gap", μου λεει ο ενας, "mind the gap" επαναλαμβανει ο αλλος. Αγνοουν δημοσιευσεις και ερευνητικα προγραμματα των τελευταιων ετων, τα οποια εχουν φτιαξει γεφυρες για να υπερπηδησουν αυτο το "gap". Απο την μια μερια βεβαια, τους καταλαβαινω. Στην Ελλαδα τουλαχιστον, η Υστερη Εποχη του Χαλκου εντασσεται στο προγραμμα μαθηματων της Προιστορικης Αρχαιολογιας, ενω η Πρωιμη Εποχη του Σιδηρου ανηκει στην Κλασικη Αρχαιολογια. Στην Γερμανια, που η Κλασικη Αρχαιολογια ισουται με την Ιστορια της Τεχνης του Ελληνορωμαικου κοσμου, εχει επικρατησει απο γενεες ολοκληρες να μελεταται και η προελευση των πολιτισμων αυτων. Ετσι, στο προγραμμα πολλων τμηματων Κλασικης - και οχι Προιστορικης - Αρχαιολογιας συμπεριλαμβανονται και μαθηματα Αρχαιολογιας της Εποχης του Χαλκου στο Αιγαιο. Στην Αγγλια φυσικα ειναι διαφορετικα, εκει υπαρχουν ξεχωριστα μαθηματα Ελληνικης και Ρωμαικης Αρχαιολογιας, καθως και Αιγαιακης και Μεσογειακης Αρχαιολογιας, στα οποια μπορει κανεις να κανει και μαστερ. Εχω γραψει στο παρελθον για αυτα.

 Οσον αφορα πρακτικη εξασκηση και εργασια, βλεπω οτι το ελληνικο συστημα δεν με θελει. Δεν θελει γενικα ανθρωπους που εχουν ξεκινησει την πανεπιστημιακη τους εκπαιδευση στο εξωτερικο. Το ελληνικο κρατος - οι εκπροσωποι του - δεν νοιαζονται για τις τυχον γνωσεις, δεξιοτητες, εμπειριες και ικανοτητες μου, απο την στιγμη που η βασικη μου προπτυχιακη εκπαιδευση (B.A./ Grundstudium ή οπως αλλιως ονομαζεται) δεν ελαβε χωρα σε ελληνικο πανεπιστημιο. Σε Αγγλια και Γερμανια ειναι καπως ... διστακτικοι, διοτι αν και εχω σπουδασει σε αυτες τις χωρες, θεωρουμαι ξενος. Δεν ειμαι Αγγλος, δεν ειμαι Γερμανος, κι ας εχω μπει στο πανεπιστημιακο εκπαιδευτικο τους συστημα. Ακομα και οι συμφοιτητες μου δεν θελαν να εχουν παρε δωσε μαζι μου. Για τους περισσοτερους απο αυτους ημουν ενας αλλοδαπος παρεισακτος που θα τους ετρωγε την θεση στην πολυποθητη ανασκαφη ή το γαματο θεμα για παρουσιαση και γραπτη εργασια. Για αλλους ημουν απλως ο χαζος ξενος που δεν ηξερε καλα την γλωσσα τους και χρειαζοταν διπλασιο χρονο για να κατανοησει την υλη των μαθηματων και την τεχνικη της ανασκαφης. Και για καποιους αλλους απλως δεν υπηρχα: Ημουν ο συνδυασμος των ανωτερω, δεν ημουν υπερφιλοδοξος, δεν εκανα κουτσομπολια, δεν εδειχνα ζωηρη παρουσια στα μαθηματα, δεν ημουν κολλητος των μεγαλων κεφαλων. Τι να με κανουν;

 Δεν αργησα να καταλαβω οτι βρισκομουν μεταξυ δυο κοσμων. Τα πρωτα χρονια ειχα αγχος, καταθλιψη, ημουν ανικανοποιητος. Αλλα σιγα σιγα αρχισα να σκεφτομαι οτι δεν με νοιαζει. Ναι, μου αρεσει και η Υστερη Εποχη του Χαλκου και η Πρωιμη Εποχη του Σιδηρου. Τι μ΄αυτο; Ουτε ο πρωτος ειμαι, ουτε και ο τελευταιος. Υπαρχουν πολλοι ερευνητες εκει εξω και αρκετες σχετικες δημοσιευσεις. Ναι, ειμαι Ελληνας και σπουδασα βαση του Αγγλοσαξωνικου και κυριως του Γερμανικου συστηματος. Και λοιπον; Που το κακο; Δεν εχω προβλημα με ολα αυτα - τα συντηρητικα μυαλα εκει εξω εχουν. Που μπορει να μην ειναι κιολας συντηρητικα, αλλα να τα κανουν ολα αυτα σκοπιμα.

 Εγω ομως θα παραμεινω πιστος στα ενδιαφεροντα μου. Θα ασχοληθω περαιτερω με την Μεσογειακη Αρχαιολογια και των δυο χρονολογικων περιοδων. Θα συνεχισω να διαβαζω κλασικη λογοτεχνια, να βλεπω ταινιες περιπετειας και φαντασιας. Τα κομικς και οι ταινιες sci-fi μου αρεσουν ακομη, αλλα δεν ειμαι τοσο Geek (ή Nerd) ωστε να εμπλακω σε ιντερνετικες πλατφορμες  με διαφορους για το αν το Star Trek ειναι καλυτερο των Star Wars ή αν ο Superman της  DC ειναι δυνατοτερος του Hulk της Marvel. 

 Θα παταω στιβαρα και για οσο αντεξω μεταξυ δυο κοσμων.

ΚΑΣ 2014.

 Δεν έχουν περάσει παρά λίγα λεπτά από τότε που το πληροφορήθηκε - η είδηση ενδέχεται να γνωστοποιήθηκε μόλις χτες το απόγευμα. Πρόκειται ωστόσο για πολύ σημαντικό θέμα, διότι αφορά άμεσα την εν Ελλάδι Αρχαιολογία: Το Υπουργείο Πολιτισμού (ΥΠ.ΠΟ.) ανακοίνωσε την πλήρωση των προσώπων που θα απαρτίζουν το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) - το κρατικό όργανο ή μηχανισμό που εν ολίγοις θα αποφασίζει για τα ΠΑΝΤΑ, όσα σχετίζονται με την Ελληνική Αρχαιολογία: Άδειες ανασκαφών ξένων αρχαιολογικών σχολών, έγκριση δικαιωμάτων δημοσιεύσεων, χορήγηση αδειών για απαλλοτριώσεις κτηρίων κ.α. Δεν είναι ακόμα γνωστό από πότε ακριβώς θα ισχύει το νέο σχήμα - πολύ σύντομα, εικάζει.

Mε απόφαση του υπουργού Πάνου Παναγιωτόπουλου επομένως, ορίζεται η νέα σύνθεση του ΚΑΣ ως εξής:

1. Λίνα Μενδώνη, αρχαιολόγος, γενική γραμματέας του ΥΠΠΟΑ, ως πρόεδρος.

2. Ανδρέας Ανδρουλιδάκης, Νομικός Σύμβουλος του Κράτους στο ΥΠΠΟΑ, αναπληρούμενος από τον Νικόλαο Δασκαλαντωνάκη, ο οποίος υπηρετεί στην Κεντρική Υπηρεσία του ΝΣΚ, με παράλληλα καθήκοντα στο Γραφείο Νομικού Συμβούλου του Κράτους στο ΥΠΠΟΑ.

3. Μαρία Ανδρεαδάκη- Βλαζάκη, αρχαιολόγος, προϊσταμένη της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του ΥΠΠΟΑ, αναπληρούμενη από την Ελένη Μπάνου, αρχαιολόγο, προϊσταμένη της Γ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.

4. Ευγενία Γατοπούλου, προϊσταμένη της Γενικής Διεύθυνσης Αναστήλωσης Μουσείων και Τεχνικών Έργων του ΥΠΠΟΑ, αναπληρούμενη από τον Κωνσταντίνο Φρισήρα, αναπληρωτή προϊστάμενο της Διεύθυνσης Εκτελέσεως Έργων Μουσείων και Πολιτιστικών Κτιρίων.

5. Κωνσταντίνος Κίσσας, αρχαιολόγος, προϊστάμενος της ΛΖ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και Αναπληρωτής Προϊστάμενος τής Α’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, αναπληρούμενος από τον Κωνσταντίνο Σουέρεφ, αρχαιολόγο, προϊστάμενο της ΙΒ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.

6. Ελένη Κόρκα, αρχαιολόγος, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοπωλείων και Ιδιωτικών Συλλογών, αναπληρούμενη από την Μαρία Μπρεδάκη, αρχαιολόγο, προϊσταμένη του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Κρητολογικών Σπουδών.

7. Αναστασία Κουμούση, αρχαιολόγος, προϊσταμένη της 6ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, αναπληρούμενη από τον Γεώργιο Κακαβά, αρχαιολόγο, προϊστάμενο του Νομισματικού Μουσείου.

8. Ανθή Ευσταθίου- Μπάτζιου, αρχαιολόγος, προϊσταμένη της ΙΕ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, αναπληρούμενη από την Αννα Βασιλική Καραπαναγιώτου, αρχαιολόγο, προϊσταμένη της ΛΘ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.

9. Ολυμπία Βικάτου, αρχαιολόγος, προϊσταμένη της ΛΣΤ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, αναπληρούμενη από την Στυλιανή Χρυσουλάκη, αρχαιολόγο, προϊσταμένη τής ΚΣΤ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.

10. Νικόλαος Σταμπολίδης, καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, αναπληρούμενος από την Αλίκη Μουστάκα, καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

11. Μιχαήλ Τιβέριος, καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας, ακαδημαϊκός, αναπληρούμενος από την Ναταλία Πούλου-Παπαδημητρίου, αναπληρώτρια καθηγήτρια Βυζαντινής Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

12. Εμμανουήλ Κορρές, αναπληρωτής καθηγητής Αρχιτεκτονικής του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου, αναπληρούμενος από τον Γεώργιο Πανέτσο, καθηγητή Αρχιτεκτονικής και Αστικού Σχεδιασμού του Πανεπιστημίου Πατρών.

13. Παναγιώτης Βαλαβάνης, καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, αναπληρούμενος από την Παυλίνα Καραναστάση, αναπληρώτρια καθηγήτρια Ρωμαϊκής Αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης.

14. Θεοδώρα Γαλάνη, αρχιτέκτων μηχανικός-πολεοδόμος-χωροτάκτης, αναπληρώτρια προϊσταμένη της Διεύθυνσης Ειδικών Έργων Αναβάθμισης Περιοχών τού ΥΠΕΚΑ, αναπληρούμενη από την Γεωργία Σπηλιοπούλου, αναπληρώτρια προϊσταμένη του Τμήματος Μικρών Οικισμών και Παραθεριστικής Κατοικίας της Διεύθυνσης Πολεοδομικού Σχεδιασμού του ΥΠΕΚΑ.

15. Νικόλαος Μακρής, καθηγητής Στατικής του Πανεπιστημίου Πατρών, αναπληρούμενος από τον Βλάσσιο Κουμούση, καθηγητή Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου- Τομέας Δομοστατικής.

16. Γεώργιος Τσιαμπάος, καθηγητής Τεχνικής Γεωλογίας τού Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου, αναπληρούμενος από τον Νικόλαο Ζούρο, αναπληρωτή καθηγητή Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου.

17. Κωνσταντίνος Σπυράκος, καθηγητής Αντισεισμικών Κατασκευών του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου και διευθυντής του Εργαστηρίου Αντισεισμικής Τεχνολογίας, αναπληρούμενος από τον Γεώργιο Καραδέδο, ομότιμο καθηγητή Αρχιτεκτονικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Σε περίπτωση απουσίας ή κωλύματος της ΓΓ του ΥΠΠΟΑ στο Συμβούλιο θα προεδρεύει ο Νομικός Σύμβουλος του Κράτους στο ΥΠΠΟΑ ή ο αναπληρωτής του. Χρέη Εισηγητή στο Συμβούλιο εκτελεί ο κατά περίπτωση αρμόδιος Προϊστάμενος της οικείας Διεύθυνσης ή ο κατά το νόμο ορισμένος αναπληρωτής του.

 Αυτοί επομένως είναι οι άνθρωποι, οι οποίοι από εδώ και εις το εξής θα κόβουν και θα ράβουν την Ελληνική Αρχαιολογία ...